360 graden feedback

Definitie

...

Alias: ...

Veldwerk

Veldwerk is een leersituatie waarbij studenten de infrastructuur van de onderwijsinstelling verlaten en op een geselecteerde externe locatie bepaalde kennis en vaardigheden inoefenen. Dit gebeurt naar aanleiding van een concrete opdracht uit de onderwijsinstelling en kan zowel individueel als in groep gebeuren.

Waar de klemtoon bij een excursie vooral ligt op het verwerven van kennis, is het doel van veldwerk het toepassen en oefenen. De gepersonaliseerde begeleiding, bijsturing en feedback van de lesgever of een andere deskundige op de toepassingen van de studenten is dan ook noodzakelijk.

Bron: https://www.bvdatabank.be/node/126

Supervisie

Definitie

...

Alias: ...

Zie ook:

• 6 niveaus voor supervisie volgens Erik de Haan
• 3 functies van supervisie volgens Erik de Haan

Supervisie

Het is een vorm van praktijkbegeleiding waarbij er onder begeleiding geleerd wordt van ervaringen van anderen. Supervisie kan voorkomen onder de vorm van groepssupervisie of als individuele supervisie. Voor meer info zie intervisie.

Bron: https://www.bvdatabank.be/node/120

Supervisie heeft drie belangrijke functies:

(1) Ontwikkelaar (formative): door aandachtig waarnemen helpt supervisie om een objectieve, frisse kijken te onderhouden op de eigen casuïstiek en praktijk.

(2) Poortwachter (normative): door vrijmoedig en scherp te communiceren waar mogelijk conflicten bestaan met andere partijen of met beroepsethiek helpt supervisie om alert te blijven op eigen verantwoordelijkheid voor cliënten en professie.

(3) Verpleger (restorative): door zorgzaam, steunend en bemoedigdend te interveniëren helpt supervisie om gelijkmatiger en met meer energie de eigen praktijk tegemoet te treden.

Bron: Supervisie in actie - Handboek supervisie voor coaches en adviseurs, Erik de Haan

Supervisie

Supervisie is het onder begeleiding leren door reflectie op eigenwerkervaringen. Degene die supervisie krijgt, de supervisant, leert het eigen handelen tegen het licht te houden. Daardoor verwerft hij inzicht in het eigen handelen en kan dit duurzaam verbeteren.

Bron: https://www.lvsc.eu/sites/lvsc/files/content/definitie%20Supervisie.pdf

Supervisie, wat is het?

Supervisie is een aan beroepsmatig functioneren gerelateerde vorm van begeleiding, die gericht is op het leren van werkervaringen — met nadruk op ervaringsleren

Bron: https://www.managementimpact.nl/artikel/supervisie-wat-is-het/

Voting / Televoting

Definitie

...

Alias: ...

Voting / Televoting

Voting is een techniek waarbij men studenten laat stemmen rond één of meer stellingen. Voting kan in zijn meest eenvoudige vorm gerealiseerd worden door handopsteken. Indien de voting voor het contactmoment wordt gehouden, kan het bijvoorbeeld via een webformulier. In verschillende collegezalen en tijdens videoconferencing wordt de televoting gerealiseerd met behulp van gespecialiseerde apparatuur zoals een klein toetsenbord om keuzes te selecteren. De eraan verbonden statistische software laat toe de resultaten meteen te verwerken en door te geven.


Voordelen van voting:

Het is een handig instrument om tijdens het contactmoment je onderwijs bij te sturen.
In het kader van peerinstruction kan het votingsysteem gebruikt worden om de interactiviteit in het auditorium te stimuleren.
Tegelijkertijd is het een handig instant middel tot zelfevaluatie en een bron van informatie over het verloop en desgevallend wenselijke bijsturing van de didactische aanpak voor de onderwijsgevende.


(...)

Waarom inzetten
(1) Als middel om studentenkenmerken te achterhalen (voorkennis, interesse, etc.)
(2) Als middel tot didactische evaluatie
(3) Als middel tot interactief lesgeven (studentgecontroleerd lesgeven of als startpunt van discussie)
(4) Als oefening voor studenten met algemene feedback

Bron: https://www.bvdatabank.be/node/211

Studiewijzer

Definitie

...

Alias: ...

Studiewijzer

Een studiewijzer is een schriftelijk en/of elektronisch document dat als doel heeft studenten informatie en duidelijkheid te geven over hun leeromgeving en om hen te ondersteunen in het actief (en zelfgestuurd) verwerken van de leerstof. Tevens is het een begeleidingsinstrument voor studenten en een manier waarop de docent zijn communicatiekanalen duidelijk kan maken. Een studiewijzer bevat concrete informatie zoals instructies voor taken, doelstellingen, studietips, ... . De hoeveelheid informatie en het taalgebruik zijn afgestemd op de behoeften van de studentengroep die aan de leeromgeving participeren.

In de literatuur wordt een studiewijzer als volgt omschreven:
... een hulpmiddel dat leerders organisatorisch en strategisch houvast zou moeten bieden tijdens het (zelfstandig) leren en studenten daarnaast aanzet tot studieplanning en het ontwikkelen van leerstrategieën (Donche en Van Petegem, 2002).

Bron: https://www.bvdatabank.be/node/208

Studiewijzer

Het toekomstig onderwijs — met minder doceerlessen — zal vaker een beroep doen op de `beeldschermdocent' en meer gaan steunen op (zelf)studiewijzers en samenwerkend leren. De eerstgenoemde 'docent', de computer, komt in de volgende paragraaf aan de orde. De studiewijzer is als het ware een `papieren docent'. De docent van vlees en bloed die op effectieve wijze wil differentië-ren en leerlingen zelfstandig wil laten leren zal, naast het uitkiezen van ge-schikte leerboeken en ander geprefabriceerd leermateriaal, zelf studiewijzers moeten samenstellen om het zelfstandig leren van zijn leerlingen te reguleren. (Een studiewijzer is een moderne versie van wat vroeger een taakkaart heette.) De opdrachten in studiewijzers kunnen individueel of groepsgewijs wor-den uitgevoerd.

Hieronder staan in telegramstijl de (mogelijke) elementen van studiewijzers genoemd: ? leerdoelen, kernbegrippen of onderwerpenboom;
? verwijzingen naar andere zelfstudiewijzers;
? studeeraanwijzingen en suggesties (bijvoorbeeld aanbevolen volgorde van te ondernemen leeractiviteiten);
? vragen ter activatie van voorkennis;
? verwijzingen naar studieteksten;
? verwijzingen naar audio-visueel leermateriaal;
? overzicht van te gebruiken hulpmiddelen;
? uitleg van moeilijke onderdelen;
? sprekende voorbeelden, vergelijkingen of toepassingsmogelijkheden;
? zelftoetsen: vragen en opdrachten met terugkoppeling;
? omschrijving van de criteria voor een te leveren eindproduct;
? schatting van de te investeren zelfstudietijd;
? suggesties voor verdere studie.

Goede studiewijzers ontwikkelen vergt veel tijd, maar naarmate de wijzers vaker en langer gebruikt worden, loont investeren in kwaliteit de moeite. Samenwerking met collega's, ook collega's op andere scholen, ligt hierbij voor de hand. Het opstellen van studiewijzers zal in de opleidingen tot docent voor het `studiehuis' een onderdeel van het onderwijsprogramma moeten vormen.

Bron: Lesgeven en zelfstandig leren, Tjipke van der Veen & Titus Geerligs

Onderwijsleergesprek

Definitie

...

Alias: ...

Onderwijsleergesprek

Bij deze didactische werkvorm voeren de docenten een gestructureerd gesprek met de studenten, waarbij zij een deel van de leerinhoud of een bepaalde problematiek in dialoogvorm verhelderen. De docent stelt daartoe vragen aan de studenten en distilleert de nodige inzichten en/of nieuwe vragen uit de antwoorden. De studenten komen door gerichte vragen te stellen en door het hanteren van de gepaste vraagtechnieken (zie tips en valkuilen) zelf op nieuwe ideeën, inzichten of relaties in de leerinhoud. Ze bedenken oplossingen voor een probleem of achterhalen de implicaties van de leerstof.

Andere benamingen zijn: stapsgewijs geleid gesprek en socratische methode.

De term leergesprek heeft een evolutie en een verrijking ondergaan. De oorspronkelijke betekenis van de term leergesprek duidde op het gezamenlijk en stapsgewijs bespreken van leerstofproblemen onder strikte leiding van de lesgever. Met de toenemende aandacht voor zelfstandig leren gebruikt men in recentere literatuur de term leergesprek ook wanneer men de bespreking van de leermethoden en/of oplossingsmethoden voor gestelde problemen wil aangeven.
Bouwstenen

Essentiële aspecten aan een leergesprek zijn:

• Er is geen eenrichtingsverkeer maar interactie tussen de docent en de studenten en de studenten onderling.
• Het gesprek wordt (klassikaal) gevoerd rond een gemeenschappelijk onderwerp of richt zich op een gemeenschappelijk doel.
• Iedereen wordt bij het gesprek betrokken en levert een constructieve bijdrage bij het zoeken naar antwoorden of oplossingen.
• De docent begeleidt het leergesprek en waakt over tijd, organisatie, verloop van het gesprek, etc…

Een leergesprek bestaat uit een aantal fasen:

1. Onderwerp afbakenen en voorkennis activeren
Er wordt met de klasgroep vastgesteld welke topic ze gaat doorwerken of welk probleem ze zal behandelen.. Dit kan op volgende manieren gebeuren:

• De docent stelt een aantal algemene vragen waardoor het informatiegebied waarop het leergesprek betrekking heeft, wordt geactiveerd en afgebakend.
• De docent haakt in op een gekend leerstofonderdeel.
• De docent haakt in op een gekend punt (algemene kennis) of vraagt de student om een mening of een idee bij een probleemstelling.
• Concreet materiaal kan de probleemstelling visueel ondersteunen (bijv. stelling, dia, videofragment, stuk rollenspel).

Eventueel maakt de docent tijdens deze fase ook afspraken over het ordelijk verloop van het gesprek.

2. Het informatiegebied wordt uitgediept
De docent verdeelt (op voorhand) het informatiegebied in een aantal deelproblemen of logische stappen en doorloopt dit tijdens het gesprek met de studenten.

• Voor elke stap of voor elk probleem stelt de docent een aantal gerichte, specifieke vragen.
• De docent pikt in op de antwoorden van de studenten door:
  • Antwoord te bevestigen (en noteren op het bord).
  • Nader verklaren: de docent vraagt bijkomende uitleg of een verantwoording aan dezelfde student.
  • Toespitsen: De docent geeft een denktip aan de groep, waardoor studenten op het goede spoor komen.
  • Relateren: De docent vraagt de student om het gegeven antwoord in verband te brengen met een ander stuk leerinhoud.
  • Doorspelen: De docent speelt de vraag of het antwoord door aan de andere studenten.
• Het verloop van het gesprek kan op het bord worden ondersteund door de opbouw van een logisch bordschema.

3. Samenvatten
De docent vat zelf de inzichten uit het gesprek samen of laat één van de studenten dit doen.

Bron: https://www.bvdatabank.be/node/106

360 graden feedback

Definitie

...

Alias: ...

Hoorcolleges met activerende elementen

Hoorcolleges zijn een veel voorkomende onderwijsvorm in het hoger onderwijs. Vaak worden ze niet studentgericht georganiseerd. Studenten luisteren terwijl de docent vooraan zijn verhaal doet. Toch zijn er ook in hoorcolleges manieren om studenten te activeren.
Bijvoorbeeld door: meningen te inventariseren, vragen te stellen, opdrachten te geven, het bediscussiëren van stellingen of voorbeelden, etc… Daarbij is er veel sprake van éénrichtingsverkeer.

Een hoorcollege heeft volgens De mink drie doelstellingen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn (De Mink, F.B. , 1991):

• Voorwaardelijke functie: een hoorcollege motiveert studenten en wekt hun interesse op voor de leerinhoud.
• Oriënterende functie: een hoorcollege informeert studenten over de leerinhoud, geeft de grote lijnen weer, geeft voorbeelden en verduidelijkingen, vergroot het inzicht van de studenten in de leerinhoud, structureert de leerstof, etc…
• Oefenfunctie: het hoorcollege biedt de mogelijkheid tot het stellen van vragen door de docent, het geven van opdrachten en verbeteren van opdrachten, etc…

Meestal blijft de rol van de student bij een hoorcollege beperkt tot een passief luisteren en noteren. Vanuit constructivistisch en studentgericht oogpunt is dit niet gewenst. Een verklaring die wordt aangehaald voor deze werkwijze is de omvangrijke groep waarmee docenten  (noodgedwongen) dient te werken. Toch zijn er binnen deze beperkingen van het hoorcollege mogelijkheden tot activering.
Bouwstenen

Een ideaal hoorcollege is structureel opgebouwd uit een inleiding, een kerngedeelte en een slot, elk met hun eigen doelstellingen.

• Inleiding: toehoorders motiveren, hun aandacht richten, hun voorkennis activeren, hen informeren over inhoud, structuur en doelstellingen van het college.
• Kernbetoog: gestructureerd aanbieden van inhoud, aanduiden en verduidelijken van moeilijke passages, verduidelijken van hoofd- en bijzaken, illustreren van de inhoud.
• Slot:samenvatten van geheel, terugkoppelen naar doelstellingen, verband aangeven met volgend college, studenten informeren over verwachtingen naar examen en volgend college.

Binnen elk van deze onderdelen kunnen studenten geactiveerd of gestimuleerd worden tot nadenken. De middelen die daartoe kunnen gebruikt worden, zijn:

• Het geven en bespreken van uitdagende voorbeelden of problemen.
• Het geven van opdrachten.
• Het stellen van vragen en inventariseren van mening van student.

Bron: https://www.bvdatabank.be/node/206

Practicum

Definitie

...

Alias: ...

Practicum

Een practicum is een zelfstandige leersituatie waarbij de studenten instrumenten (leren) gebruiken in een labosetting en zelf actief bepaalde technieken, vaardigheden of werkwijzen verwerven en/of inoefenen. Aanverwante werkvormen zijn (taal)labo, skillslab, atelier, veldwerk. In de praktijk worden deze termen door elkaar gebruikt maar in deze steekkaart spitsen we ons toe op de omschrijving uit de eerste regel van dit onderdeel. De studenten oefenen individueel of in kleine teams en worden intensief begeleid. Het didactisch team zorgt voor de praktische organisatie en de sturing en ondersteuning van de studenten. Tijdens een practicum kan de docent tijd vrijmaken  voor collectieve instructies. In tegenstelling tot een werkcollege, vergt het een relatief intensieve en geïndividualiseerde begeleiding. Waardoor het aantal deelnemende studenten beperkt is.

Tijdens een practicum verwerven en oefenen studenten onder begeleiding en/of zelfstandig technieken, vaardigheden en/of werkwijzen in. Het didactisch team, dat bestaat uit de docent en eventuele begeleiders, stuurt en coacht dit proces.

In een practicum kunnen studenten verschillende competenties verwerven (o.a. Van den Berg & Buning, 1994):

• Gebruiken van (een aantal) meetinstrumenten.
• Verwerven en inoefenen van practicumtechnieken.
• Ontwikkelen van onderzoekende en probleemoplossende vaardigheden.
• Verwerven van een ruimer inzicht in de theorie.
• Communiceren in vakterminologie.
• Wetenschappelijk onderzoek naar waarde schatten.
• Wetenschappelijk onderzoek raadplegen.
• Verhogen van de betrokkenheid van de student bij het specifieke vakdomein.

Bron: https://www.bvdatabank.be/node/111

Openboekexamen

Definitie

...

Alias: ...

Openboekexamen

Een openboekexamen is een mondelinge of schriftelijke evaluatievorm waarbij de lesgever de studenten toelaat om in meerdere of mindere mate gebruik te maken van schriftelijk en/of elektronisch studie- en bronnenmateriaal voor het beantwoorden van de vragen in het examenlokaal. Bij een openboekexamen doet de docent een beroep op hogere-orde denkvaardigheden (toepassen, analyseren, synthetiseren, evalueren). De docenten verwachten van de studenten dat zij tijdens het examen demonstreren dat zij met het leermateriaal zelf actief nieuwe kennis kunnen construeren. De vragen zijn vaak toepassingen, maar de docent kan bijv. ook vragen overgangen uit de theorie te verklaren of kritische evaluaties te maken.

Een openboekexamen focust (meestal) niet op reproductie. De student dient zich dus bij de persoonlijke verwerking van het studiemateriaal en bij de voorbereiding op het examen niet te richten op het memoriseren van de leerstof. Essentieel bij een openboekexamen is uiteraard dat de antwoorden op de vragen niet letterlijk in de cursustekst of bronnenmateriaal zijn terug te vinden.

Bron: https://www.bvdatabank.be/node/107

Conceptkaart

Definitie

...

Alias: ...

Conceptkaarten

lEen conceptkaart geeft op een visuele manier concepten en de onderlinge verbanden tussen deze concepten weer. Conceptkaarten zijn behulpzaam indien men zich tijdens de voorbereiding, de les zelf of bij de evaluatie richt op het leren verwerven van concepten en op de onderlinge verbanden tussen deze concepten.
Bouwstenen

Conceptkaarten bestaan uit een visuele voorstelling van concepten en de onderlinge verbanden tussen deze concepten. Er bestaat een grote verscheidenheid aan conceptkaarten,
ze kunnen van elkaar verschillen:

• Qua aantal concepten en verbanden dat weergegeven wordt (van een beknopte en overzichtelijke weergave tot een zo conceptueel volledige weergave).
• Qua aard van verbanden die gepresenteerd worden (kwalitatieve of beschrijvende verbanden versus kwantitatieve of wiskundige weergave van de verbanden).

Bron: https://www.bvdatabank.be/node/173

Stage

Definitie

...

Alias: ...

Stage: praktische organisatie

Een stage is een vorm van werkplekleren ingebed in het curriculum van de opleiding waarbij de student beroepsgerichte kennis, vaardigheden en attitudes geïntegreerd toepast binnen een reële arbeidssituatie. Hierbij ontwikkelt de student ook nieuwe (deel-) competenties die van belang zijn in het latere beroepsleven. Reflectie op het handelen tijdens de stage speelt hierbij een belangrijke rol. Een voorwaarde voor een succesvolle stage is dat deze ingebed zit in het curriculum van een opleiding. Ook is een duidelijke communicatie tussen de stageplaats, de student-stagiair en onderwijsinstelling over de te realiseren doelstellingen en taken, en de wijze van begeleiding en evaluatie van de student, belangrijk.

Tijdens een stage krijgen de studenten de gelegenheid om reeds verworven competenties te integreren in een authentieke beroepssituatie waarin zij later tewerkgesteld kunnen worden.
Hiernaast worden bij een stage ook nieuwe (deel-) competenties ontwikkeld, waarbij reflectie op de competenties een belangrijke rol speelt. Vaak wordt er van de studenten verwacht te rapporteren over de activiteiten uitgevoerd tijdens de stage.
Een stage is dus een ingebed deel in het curriculum van een opleiding en vormt een brugfunctie tussen de onderwijscontext en het werkveld/praktijk waarin studenten later moeten kunnen functioneren.

Stages worden in verschillende vormen (bijv. kijkstages, doestages, inleefstages,...) in vele opleidingsprogramma's in het hoger onderwijs opgenomen. Vooral in bacheloropleidingen vormt stage een belangrijk deel van de opleiding, maar ook binnen masteropleidingen worden stages georganiseerd. Het inrichten van stages is meestal niet verplicht. De instellingen voor hoger onderwijs bepalen meestal zelf of in de opleiding een stage zit, wat het doel van die stage is en hoelang de stage duurt. Voor een aantal opleidingen is het lopen van een stage een vereiste om het diploma of de beroepstitel te verwerven (bijv. beroepstitel van podoloog, van diëtist).

Bron: https://www.bvdatabank.be/node/207