Rob van de Wetering en Gerard van der Zaal definiëren in hun boek Werken onder architectuur een proces als een 'ordening van activiteiten met een expliciet begin en einde, gericht op het doelbewust tot stand komen van een tussen- of een eindresultaat (product) voor een interne of externe klant.' Ze onderscheiden vijf niveaus van processen:

1. Ketenproces: alle werkzaamheden die door een combinatie van (opeenvolgende) bedrijven worden uitgevoerd om voor een (externe) afnemer een eindproduct te realiseren. De betrokken bedrijven vormen samen een bedrijfsketen.

2. Bedrijfsproces: alle werkzaamheden die binnen een bedrijf worden uitgevoerd om voor een in- of externe afnemer een product te realiseren. Een bedrijfsproces valt bestuurlijk onder de verantwoordelijkheid van één lijnmanager (= proceseigenaar) en kan onderdeel zijn van een bedrijfsketen.

3. Werkproces: deel van een bedrijfsproces dat onder verantwoordelijkheid van één operationele manager (= de procesmanager) een concreet (tussen)resultaat oplevert. Deze operationele manager betreft veelal een afdelingshoofd..

4. Processtap: deel van een werkproces dat zonder onderbreking, zonder op een andere actor (mens of machine) te hoeven wachten, door één actor (= procesuitvoerder) op dezelfde plaats kan worden uitgevoerd. Bij een processtap is soms een combinatie van actoren betrokken (medewerker en applicatie, medewerker en klant, klant en internetsite, etc.) maar slechts één hiervan is de initiërende en eindverantwoordelijke actor.

5. Activiteit: kleinste verzameling van werkzaamheden die voor een goed begrip binnen een processtap wordt onderscheiden. Als de activiteit wordt uitgevoerd door een medewerker, spreken we ook wel van een 'handeling'.

Het geheel van procesniveaus noemen Wetering en Van der Zaal de decompositiehiërarchie van processen: een proces op een bepaald niveau is volledig opgebouwd uit processen op het onderliggende niveau. Alle processen op de verschillende hiërarchische niveaus hebben expliciet een begin en een expliciet einde, en leveren een (bijdrage aan het) resultaat voor de afnemer of een andere belanghebbende, zoals de opdrachtgever, de toezichthouder of de aandeelhouder.

(...)

Bedrijfsprocessen

Een bedrijf staat niet op zichzelf, maar bevindt zich in een omgeving die de verwachting heeft bepaalde producten van dit bedrijf te kunnen afnemen. Per definitie start een bedrijfsproces als reactie op een 'event' en heeft een bedrijfsproces de levering van een product tot doel. Een 'event' is een gebeurtenis die plaatsvindt in het leven of de ontwikkeling van een klant (een 'life event') of het passeren van een bepaalde datum (een 'clock event'). Voorbeelden van 'life events' zijn de geboorte, een huwelijk, een ongeval en het winnen van een loterij. Een bedrijf kan op een 'event' reageren, zodra deze daarvan kennis neemt. Dat kan een binnenkomende melding zijn of een waarneming door het bedrijf zelf. Deze melding of waarneming vormt de 'trigger' voor het proces. Door in reactie op het 'event' een bedrijfsproces te starten (via de trigger) en deze volledig uit te voeren, worden een of meer producten geleverd. (...) De afbakening van de bedrijfsprocessen in de procesarchitectuur is er primair op gericht om naar aanleiding van een 'event' (in- en externe) producten te leveren aan van te voren gedefinieerde (in- of externe) afnemers. Deze afbakening is bedoeld om als manager of medewerker op processen te kunnen sturen. De sturing op de processen is bepalend voor de waardering van afnemers (tijdigheid, kwaliteit en kosten). Met de procesafbakening wordt zo een basis gelegd voor een besturingsmodel dat uitgaat van de te onderscheiden product-markcombinaties.

(...)

Werkprocessen

De identificatie en de afbakening van de verschillende bedrijfsprocessen moeten aansluiten op de wijze waarop het bedrijf de buitenwereld van dienst wil zijn. De identificatie en de afbakening van werkprocessen, als eerste decompositielaag binnen de bedrijfsprocessen, worden bepaald door de wijze waarop het werk binnen de muren van het bedrijf uitgevoerd en bestuurd moeten worden. Bij de afbakening van werkprocessen moet de architect, evenals bij de bedrijfsprocessen, de vraag stellen: 'Waarop moet worden gestuurd?' De afbakening van werkprocessen is in principe de eenheid waarop de proceseigenaren afspraken maken met de operationele managers (= procesmanagers).

(...)

De processtappen en activiteiten zijn geen onderdeel van de procesarchitectuur ... maar worden in het procesontwerp vastgelegd.

Zie ook:

• Belangrijke LSS-begrippen - Procesarchitectuur
• Bedrijfsproces-architectuur volgens Dijkman, Vanderfeesten & Reijers
• Procesarchitectuur als veranderinstrument (boekentip)
• Procesarchitectuur volgens GEMMA (1)
• Procesarchitectuur volgens GEMMA (2)
• Procesarchitectuur volgens GEMMA (3)
• Procesarchitectuur volgens Van de Wetering en Van der Zaal (2)

Bron: Werken onder architectuur, Rob van de Wetering en Gerard van der Zaal