Didactisch model (Van Gelder)
Definitie
Door Leon van Gelder ontwikkelt model dat hoofdcomponenten van het onderwijsleerproces en hun onderlinge relaties weergeeft.
Alias: Didactische analyse, Model Didactische Analyse (MDA)
Didactische analyse
Van Gelder, een bekende Nederlandse onderwijskundige, heeft een model ontwikkeld voor het onderwijs: didactische analyse. Dit model kan als basis dienen voor het voorbereiden van lossen en samenhangende onderwijs- en leeractiviteiten.
Bron: Meer dan onderwijs, Eddy Alkema
Het model van 'Didactische analyse'
Een model dat de didactische situatie verheldert, is datgene wat Van Gelder e.a. (1971) voorstellen in hun "Didactische analyse". Zij onderscheiden in het didactisch proces vijf hoofdfasen, respectievelijk: de doelstellingen, de beginsituatie, de onderwijsleersituatie, de uitvoering en de evaluatie.
De praktische uitvoering ervan gebeurt het best aan de hand van vragen bij de verschillende fasen:
(1) Doelstelingen: wat wil ik bereiken?
(2) Beginsituatie: waarmee moet ik beginnen, rekening houdend met de voorkennis en de kenmerken van de leerlingen?
(3) Onderwijsleersituatie: hoe kan ik het onderwijs geven? Welke leerstof kiezen? Hoe ordenen? Welke didactische werkvormen gebruiken? Welke hulpmiddelen? Welke leeractiviteiten organiseren?
(4) Uitvoering: hoe voer ik mijn plan uit?
(5) Evaluatie: met welk resultaat heb ik mijn onderwijs gegevens? Zijn de doelstellingen bereikt?
Bron: Psychodidactiek, Jos Tielemans
Didactische Analyse (DA)
?Globaal gesproken is elke vorm van les goed onder te brengen in het model Didactische Analyse. Dat model beschrijft het proces van leren als een cyclus:
- Er is sprake van een beginsituatie: wat de leerling kan, wat de docent kan, de context;
- Op basis van die beginsituatie wordt, expliciet maar ook vaak impliciet, een doelstelling verwoord: "ik wil dít – of juist dát – nu leren";
- Dan gaan leerling(en) en docent de les in – het liefst een "krachtige leeromgeving" waarin de leerinhouden (wat leer ik), de didactische werkvormen (hoe wordt de les gegeven), de groeperingsvormen (in welke samenstelling vindt de les plaats), de gebruikte media (hulpmiddelen; denk aan bladmuziek maar ook aan audiovisueel materiaal) en de opvoedingsrelatie (de manier waarop er met elkaar omgegaan wordt in de les) elkaar versterken;
- Tenslotte wordt (ook hier weer expliciet maar dikwijls ook impliciet) geëvalueerd: wat heeft de les ons gebracht? Waar moet ik aan werken? Wat gaan we de volgende les doen?
De functie van didactiek
Didactiek is er om de leraar in staat te stellen de keuzes die hij steeds in verschillende situaties onder steeds weer andere omstandigheden moet maken een rationele basis te geven.
Didactisch model
Bekendste model is Model Didactische Analyse (MDA) van Van Gelder (1971). Het is een schema om het denken over leren en lesgeven richting te geven.
Van Gelder onderscheidt vijf analysevragen:
1. Welke doelstellingen wil ik realiseren? -> moet worden geformuleerd in termen van wat de leerling moet kunnen.
2. Van welke beginsituatie moet ik uitgaan? -> de leerling is geen onbeschreven blad.
3. Welke onderwijsleersituatie heb ik nodig:
• Leerstof -> is alles waarmee we de leeractiviteit op gang brengen: bv. leestekst, opdracht, interview, schema, plattegrond etc.
• Werkvormen -> basisvormen zijn: voordracht; onderwijsleergesprek; klassengesprek, groepswerk, individueel.
• Leermiddelen -> hulpmiddelen en media zijn alle dragers en verstrekkers van inhoud.
• Leeractiviteiten -> luisteren, oefenen, raden, problemen oplossen, discussieren, vragen laten beantwoorden etc.
4. Op welke manier ga ik de les uitvoeren (onderwijsactiviteiten)? -> eerder gemaakte keuzes bepalen de activiteiten (vertellen, uitleggen etc.) van de docent
5. Hoe wil ik de resultaten bepalen? -> er zijn twee soorten evaluaties:
Bron: samenvatting artikel Westhoff, G.J. (1981). Inleiding en model didactische analyse.
Het Model van Didactische Analyse (Van Gelder, 1971)
Bij wijze van synthese van doorgedreven vergelijkend onderzoek komt Van Gelder tot één van de meest verfijnde modellen van het didactisch handelen.
Het omvat vier componenten:
l) de doelstellingen,
2) de beginsituatie,
3) de onderwijs- en leersituatie en
4) het bepalen van resultaten.
Verder wordt het model gekenmerkt door een aantal sequentieel-chronologische relaties en door terug-koppeling tussen alle componenten. Zo worden de doelstellingen bijvoorbeeld afgezet tegenover de beginsituatie of, omgekeerd wordt de vraag gesteld hoe moeilijk/complex de doelstellingen mogen zijn gegeven de beginsituatie? Aan de 'kloof' tussen beide wordt geremedieerd door een onderwijs- en leerproces.
Ten slotte wordt het eindresultaat geëvalueerd. Dit laatste houdt niet alleen in dat getoetst wordt hoe goed de doelstellingen bereikt werden, maar ook dat de bijdrage van elke component in het eindresultaat op zijn waarde getoetst wordt.
Van Gelder beschouwt in zijn model dus de didactische realiteit in zijn totaliteit. Het is met andere woorden een systemisch model. Dit betekent ook dat beslissingen, genomen met betrekking tot een bepaalde component, gevolgen hebben op alle navolgende componenten.
De didactische sleutelvragen, geassocieerd met elke component en met elke relatie, zijn zowel geldig voor de voorbereiding van een les, als voor de feitelijke realisatie ervan als voor de evaluatie ervan.
model herkennen: men kan wel componenten onderscheiden, maar niet scheiden.
Bron: Beknopte didactiek en instructie, Jacques Mylle
