Leeractiviteit

Definitie

Bezigheid die een leerproces in gang zet

Alias: Leerhandeling, leerfunctie

Leeractiviteit

Een leeractiviteit is een activiteit die we ondernemen met het doel er iets van te leren. Vele leerervaringen komen niet voort uit bewust geplande activiteiten. Ze lijken eerder toevallig te ontstaan. Toch noemen we dit soort situaties ook leeractiviteiten. Het zijn niet voor niets activiteiten waarvan we iets leren.

Bron: Praktijkgericht opleiden - al doende leren in de beroepspraktijk, Jan Willem van den Boogert

(Leer)handeling

Elke doelgerichte activiteit van de persoon, waaruit mag worden afgeleid dat de persoon deelneemt in (aan) een proces, en die wordt getoond aan verandering van bepaalde objecten.

Bron: Leerdoelen formuleren, hoe doe je dat? Robert F. Mager

Leerfuncties en leeractiviteiten

Als er sprake wil zijn van volwaardig leren, dan moet er een aantal psychologische functies vervuld worden. Deze functies worden veelal aangeduid met de term leerfuncties.

Het zijn de activiteiten die tijdens leerprocessen uitgevoerd moeten worden. Wie deze functies uitvoert, de leerling, de docent, het leerboek, een medeleerling of de computer, kan variëren, áls ze maar worden uitgevoerd. Wanneer leerlingen zelf deze leerfuncties uitvoeren, is er sprake van leeractiviteiten van leerlingen. Worden de leerfuncties uitgevoerd door de docent, dan spreken we van doceeractiviteiten. Zo kan de leerfunctie 'relateren van leerstofonderdelen aan elkaar' door een leerling zelf worden vervuld. Hij of zij zoekt dan bijvoorbeeld naar overeenkomsten en verschillen tussen twee verwante begrippen. Maar deze leerfunctie kan ook door de docent worden uitgevoerd, wanneer deze uitlegt wat de overeenkomsten en verschillen zijn tussen deze begrippen. De wijze waarop docenten leerfuncties uitvoeren beïnvloedt de wijze waarop leerlingen dat doen, en vice versa.
(...)

In de hedendaagse wetenschappelijke literatuur worden over het algemeen drie typen leeractiviteiten onderscheiden: cognitieve, affectieve en metacognitieve of regulatieve leeractiviteiten.

Onder de cognitieve leeractiviteiten worden die denkactiviteiten verstaan die mensen gebruiken om leerinhouden te verwerken. Deze leeractiviteiten zijn bijvoorbeeld gericht op het verwerken van feiten, begrippen, formules, redeneringen, argumenten, definities, theorieën, visies en conclusies. Cognitieve leeractiviteiten leiden direct tot bepaalde leerresultaten op het mentale vlak, zoals kennis, begrip, inzicht, overzicht, en vaardigheid, of op het materiële vlak, bijvoorbeeld aantekeningen, onderstrepingen, een schema, een werkstuk, een samenvatting of een oplossing voor een probleem. Uit de diverse omschrijvingen die in de literatuur zijn te vinden, zijn de volgende acht categorieën te destilleren: relateren, structureren, analyseren, concretiseren, toepassen, memoriseren, kritisch verwerken en selecteren.

Een tweede type leeractiviteiten heeft te maken met de rol die affectieve factoren spelen bij leerprocessen. Deze affectieve activiteiten die leerlingen gebruiken om gevoelens te verwerken die zich bij het leren voordoen, leiden tot een gemoedstoestand die positief, neutraal of negatief kan uitwerken op de voortgang van hun leerproces. Ook de verschillende affectieve leeractiviteiten die in de literatuur zijn aan te treffen, kunnen worden gegroepeerd in een beperkt aantal kwalitatief verschillende categorieën: attribueren, motiveren, concentreren, zichzelf beoordelen, waarderen, inspannen, emoties opwekken en verwachten.

Metacognitieve leeractiviteiten, ten slotte, zijn gericht op het reguleren of sturen van de cognitieve en affectieve activiteiten en leiden daardoor indirect tot leerresultaten. Het gaat om die denkactiviteiten die leerlingen gebruiken om leerdoelen te kiezen, controle uit te oefenen over hun verwerkingsactiviteiten en om het verloop en de resultaten van hun eigen leerprocessen te sturen. Deze zelfregulatie kan meer of minder bewust plaatsvinden. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om het flexibel gebruik van verschillende verwerkingsactiviteiten, afhankelijk van de omstandigheden en tussenresultaten die in het leer- of probleemoplossingsproces worden geboekt.

Door diverse onderzoekers op dit gebied worden de volgende categorieën van metacognitieve activiteiten als belangrijk aangemerkt: oriënteren, plannen, proces bewaken, toetsen, diagnosticeren, bijsturen, evalueren en reflecteren'

Bron: Onderwijskunde - een kennisbasis voor professionals, Nico Verloop & Joost Lowyck (red.)