Formatieve toets

....

Alias:...

Een formatieve toets is een toets die gebruikt wordt als leer- of instructiemiddel. Door de afname van de formatieve toets krijgt de leerkracht helder zicht op de mate van beheersing van de toetsonderdelen. Hierop kan de instructie of de leerstof dan worden afgestemd. Formatieve toetsing is een doorlopend proces van informatie verzamelen over de leerresultaten. Deze informatie kunnen de docenten of leerkrachten gebruiken voor feedback bij hun lesvoorbereiding.

Formatieve toetsen worden dus tijdens het onderwijsleerproces ingezet om te meten hoe ver leerlingen gevorderd zijn in het behalen van bepaalde doelen. Deze toetsen geven tevens inzicht in de vervolgstappen die ondernomen kunnen worden om alsnog de gestelde doelen te behalen of nieuwe doelen te formuleren.

Bron: https://wij-leren.nl/toetsen.php

Formatieve toetsing geeft feedback - eigenlijk 'feedforward' - op de competentieontwikkeling van de student. Studenten krijgen informatie waarmee zij hun eigen ontwikkeling beter kunnen sturen en hun persoonlijke ontwikkelingsplan kunnen op- en bijstellen. Het gaat erom wat de student al wel en nog niet kan en wat het ontwikkelingsperspectief is. Toetsvormen zijn bijvoorbeeld self- en peerassessment, 360-graden-feedback en diagnostische toetsen.

Bron: Toetsen in het hoger onderwijs, Henk van Berkel

Wat is formatief toetsen?

Bij een formatieve beoordeling wordt geen cijfer gegeven. Het is niet bedoeld om het niveau van iemand te bepalen maar het helpt docenten bij het begeleiden van studenten in het leerproces terwijl dit nog bezig is. Daarnaast krijgt de student inzicht in waar hij in zijn leerproces staat.

Wanneer gebruik je formatieve toetsen?

De volgende doelen kan een docent bereiken met een formatieve beoordeling:

• Het kan de docent helpen bij het vormen van een beeld over de sterke kanten, de zwakke kanten, de leerkarakteristiek en de persoonlijkheid van een student aan het begin van een jaar of cursus.
• Het diagnosticeren van de leerbehoeftes van een groep. De docent komt erachter hoe de klas in zijn geheel vooruitgang heeft geboekt, wat extra aandacht nodig heeft en wanneer de groep klaar is om iets nieuws te leren.
• De verwachte prestaties kunnen worden gecommuniceerd aan de studenten. Dit zorgt voor een beter beeld wat verwacht wordt van de student als de cursus of het studiejaar is afgerond.
• Door specifieke feedback krijgen studenten inzicht hoe ze zichzelf kunnen ontwikkelen.
• Door self-assessment van studenten aan te moedigen, helpt dit studenten bij het controleren van hun eigen werk, het stellen van doelen en het ondernemen van acties om deze doelen te behalen.
• Met behulp van de resultaten kan goede instructie ontwikkeld worden, er kan besloten worden welke inhoud besproken of benadrukt moet worden en hoe de leeromgeving georganiseerd kan worden.

In het toetsprogramma wordt de balans vastgelegd tussen toetsen om te leren en toetsen van het leren, ofwel de verhouding tussen de formatieve en summatieve functie van toetsen.

Bij het maken van keuzes over toetsen met een formatieve functie is het goed om voor ogen te houden dat ‘feedback’ een belangrijk element is dat deze functie van toetsen zo waardevol maakt.

Er zijn drie hoofdprocessen te onderscheiden:

1. Feedup: naar welke einddoelen (opdracht, criteria) werkt de student toe?
2. Feedback: waar staat de student nu?
3. Feedforward: hoe kan de student voortgang (wat is de volgende stap) maken?

Verder is het belangrijk om na te denken over het gebruik van de formatieve en de summatieve functie van toetsen en hoe deze functies elkaar kunnen versterken ten dienste van het leren.

Bron: https://husite.nl/toetsing/formatief-toetsen/

Diagnostische toets (onderwijs)

Een diagnostische toets is een onderzoek naar eventuele lacunes in kennis of vaardigheden van een leerling of student. Het doel van de diagnostische toets is het vaststellen van een, eventueel te wijzigen, leerprogramma. Een andere benaming is formatieve toets. Diagnostische toetsen kunnen op elk onderwijsniveau worden ingezet, van basisschool tot en met het wetenschappelijk onderwijs. In hogere vormen van onderwijs zal de toets voornamelijk gebruikt worden bij zelfstudie. Deze toets wordt dan gebruikt als hulpmiddel om vast te stellen welke aspecten van een vak nog nadere bestudering behoeven voordat de daadwerkelijke toetsing van de leerstof plaatsvindt.

Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Diagnostische_toets_(onderwijs)

Wat is formatieve evaluatie?

Voor het optimaliseren van leerresultaten moeten leerkrachten weten waar de leerlingen staan in hun leerproces. Door formatieve evaluatie krijgen ze hier zicht op, het laat toe om leerlingen middels effectieve feedback te informeren welke vooruitgang ze hebben geboekt en hoe ze verder tot leren kunnen komen (Bennett, 2011; Black, 1993; Black & Wiliam, 1998; William, 2011). Daarnaast geeft formatieve evaluatie leerkrachten de mogelijkheid om na te gaan op welke gebieden leerlingen meer begeleiding of verdieping nodig hebben (Andrade & Cizek, 2010; Castelijns, Segers, & Struyven, 2011).

Bron: https://www.vernieuwenderwijs.nl/formatieve-evaluatie-een-toolbox-vol-inspiratie/

Formatieve toetsen

Formatieve toetsen worden gebruikt om informatie te verkrijgen over het onderwijsleerproces om hier sturing aan te geven (Bennett, 2011; Black & Wiliam, 2009). Dit is wat anders dan summatieve toetsen, die worden gebruikt als afsluiting of als conclusie van het leren (Kneyber & Sluijsmans, 2016).

Een formatieve toets is bedoeld om leerlingen inzicht te geven in waar zij staan en hoe zij verder komen. Dit staat los van het feit of zij een cijfer krijgen voor de toets, sterker nog: een cijfer kan veel inzicht geven in waar een leerling staat. Soms associëren docenten cijfers met summatief toetsen, maar dat is niet nodig: het belangrijkste is dat het formatieve cijfer geen summatieve waarde heeft. Wel zijn er ook andere manieren om een leerling inzicht te geven in waar hij of zij staat, bijvoorbeeld door het gebruik van een progressiebalk, percentage, letter of door het gebruik van rubrics.

Bij een formatieve toets is het bijvoorbeeld belangrijk om effectieve feedback en feedforward te geven: een leerling moet door het maken van de formatieve toets weten waar hij of zij staat én wat handige vervolgstappen zijn. Ontbreken deze stappen, dan kun je beter spreken van een oefentoets of diagnostische toets: ook nuttig, maar geen formatieve toets.

Een formatieve toets heeft als doel informatie te verkrijgen over het onderwijsleerproces om hier sturing aan te geven, wat zowel vanuit de docent als leerling bekeken kan worden. Daarbij is het dus essentieel dat de toets is bedoeld om feedback te verkrijgen en op basis daarvan bij te sturen.

Het begrip formatief toetsen is eigenlijk verwarrend: het roept de associatie met toetsen (toetsvragen) op, terwijl het in de kern gaat over het evalueren van het leren: waar sta je als leerling en hoe kom je verder.

Bron: 6 Misvattingen over formatief toetsen, Wessel Peeters

Een toets is niet formatief of summatief

De begrippen formatief en summatief gaan over gebruik. Als docenten toetsen we doorlopend (wisbordjes, quizzes, huiswerk bespreken, etc, etc.). Zo ook met de klassieke form van schriftelijk toetsen. Het zijn allemaal vormen van toetsing en zo allemaal onderdeel van je didactische handelen. Al deze toetsen leveren informatie op basis waarvan je enerzijds een summatief conclusie (‘hij kent 50% van de leerstof’) en anderzijds een formatieve conclusie (‘hij zou leerdoel X en Y nog beter kunnen leren’) kunt trekken. Het zijn de beslissing die we nemen, die formatief of summatief zijn – niet de toets zelf.

(...)

Leerdoelen geven aan wat een leerling moet kennen of kunnen. De succescriteria bij die leerdoelen geven aan leerlingen aan wanneer zij het leerdoel voldoende beheersen (‘ik ben tevreden als…’). Beide zijn dan ook belangrijk voor het leerproces: ze geven richting aan het leren en maken feedback (daarop) effectief.

Bron: 6 Formatieve lessen van Dylan Wiliam, Wessel Peeters

Formatief toetsen

Formatief toetsen wordt vaak gezien als 'toetsen zonder cijfer'. Toch betekent dit niet dat het een reguliere toets is die toevallig niet meetelt. Formatief toetsen kan op heel veel verschillende manieren. Het doel van formatief toetsen is om te monitoren hoe ver een leerling is in het leerproces en om informatie op te halen over wat ze nog kunnen doen om zichzelf te verbeteren. Summatief toetsen, meestal als we een cijfer geven, is om te evalueren wat er uiteindelijk geleerd is. Bij formatief toetsen ligt de nadruk dus ook veel meer op het geven van feedback en bekijken wat een leerling nodig heeft om verder te komen in het leerproces.

Er kan onderscheid gemaakt worden in drie verschillende vormen van toetsen. Allereerst is er Assessment of learning, oftewel, toetsing van het leren. Bij deze summatieve toetsvorm wordt er gekeken of de leerdoelen van een bepaald thema of een bepaalde cursus behaald zijn. De tweede vorm is Assessment for learning. Dit is voornamelijk bedoeld om te bepalen hoever een student is in het leerproces en wat er nog meer geleerd moet worden om de uiteindelijke doelen te halen. Deze toets levert dus over het algemeen feedback op voor het vervolg van het leerproces en kan daarmee ook inzicht bieden in het leerproces; het laat namelijk zien in hoeverre eerdere leeractiviteiten effectief zijn geweest. De laatste vorm is Assessment as learning. Hierbij wordt de toets ingezet als een manier om te leren. Vaak gaat het hierbij om complexere opdrachten of toetsing die inzicht vereist. Door de vragen te beantwoorden en eventuele delen kennis op te zoeken, leert de student.
Formatief toetsen kan natuurlijk op papier, maar met ict-tools kan het vaak veel leuker en makkelijker gemaakt worden. Het scheelt in nakijktijd voor de docent, maar ook leerlingen kunnen sneller hun resultaat zien, het kan interactief gemaakt worden door middel van een puzzel of een spelletje en iedere leerling kan het op eigen tempo doen.

Bron: Today's Teaching Tools - Praktische tips voor digitaal onderwijs, Irene van der Spoel

Formatieve toetsen zijn onderdeel van het leerproces. Het doel van een formatieve toets is om vast te stellen waar een student zich bevindt in relatie tot het leerdoel van een vak en wat er nog nodig is om dat leerdoel te bereiken. Ook kan een formatieve toets helpen om kennis en/of vaardigheden op te doen. Voorbeelden van formatieve toetsen zijn alle opdrachten tijdens werkcolleges, proeftentamens, diagnostische toetsen, tussentijdse oefeningen, onderzoeksvoorstellen, e.d. De aard van zulke toetsen brengt met zich mee dat expliciteren van het einddoel en het geven van goede feedback van fundamenteel belang zijn. Als alleen maar een cijfer wordt gegeven schiet een formatieve toets tekort want het gaat er nu juist om te laten zien waar de student zich kan verbeteren en hoe hij/zij daarbij te werk kan gaan. Bij dat alles moet er voor worden gezorgd dat de motivatie om verder te leren behouden blijft en bij voorkeur wordt vergroot.

(...)

[G]ebruik formatieve toetsen voor de ontwikkeling van studenten.

Bron: Formatief vs summatief toetsen