Zone van naaste ontwikkeling

Definitie

...

Zone van naaste ontwikkeling

De zone van de naaste ontwikkeling is het verschil tussen wat je zonder hulp kan doen en wat je met hulp kan doen. Door nét boven je kunnen iets te doen, kom je tot leren.

De theorie is afkomstig van Lev Vygotski (1896-1934). Wat je zelfstandig kan, is de actuele ontwikkeling. Waar je hulp bij nodig hebt, is de naaste ontwikkeling. Het gebied ertussen is de zone van naaste ontwikkeling: activiteiten die je nog niet zelfstandig kan, maar wel wanneer je sociale ondersteuning krijgt bij de uitvoering ervan.

Je wordt op je zone van de naaste ontwikkeling aangesproken door (ondersteund) aanbod dat net boven je niveau ligt: niet te makkelijk, wel uitdagend, maar niet te moeilijk. Daarbij wordt de steun op een niveau steeds meer afgebouwd, totdat iemand het zelf kan. Dit wordt ook wel scaffolding genoemd.

Bron: https://leer.tips/tip/zone-van-de-naaste-ontwikkeling/

De zone van de naaste ontwikkeling

Een belangrijk begrip in de theorie van Vygotsky is de zone van de naaste ontwikkeling. Vygotsky maakt een onderscheid tussen het niveau van de actuele ontwikkeling en de zone van de naaste ontwikkeling.

Het niveau van de actuele ontwikkeling is het niveau dat de leerling heeft bereikt in de loop van zijn ontwikkeling, en dat we kunnen vaststellen door te kijken naar de opgaven die de leerling zelfstandig kan oplossen.

De zone van de naaste ontwikkeling is de afstand tussen het niveau van de actuele ontwikkeling (wat de leerling zelfstandig kan oplossen), en het niveau van de mogelijke ontwikkeling die de leerling kan bereiken onder begeleiding en met hulp van een volwassene of een knappere medeleerling (= mediatie).

De breedte van de zone van de naaste ontwikkeling verschilt van leerling tot leerling, maar is ook anders voor de verschillende ontwikkelingsdomeinen van dezelfde leerling. Zo kunnen leerlingen met een zelfde intelligentiequotiënt toch heel verschillende zones van naaste ontwikkeling hebben voor verschillende gebieden van hun ontwikkeling.

Het niveau van de actuele ontwikkeling toont ons het resultaat van de ontwikkeling van gisteren, de zone van de naaste ontwikkeling biedt ons een glimp van de ontwikkeling van morgen. Het niveau van de actuele ontwikkeling kunnen we vaststellen met toetsen, intelligentieonderzoek en leerlingvolgsystemen. Maar dat geeft ons alleen informatie over de doorgemaakte ontwikkeling. Die informatie is nodig, maar veel belangrijker is om zicht te krijgen op de zone van de naaste ontwikkeling.

Doel van onderwijzen is de leerling verder brengen in zijn ontwikkeling, verder dan wat hij al heeft geleerd. Leren is een proces van ontwikkelen. De leerling is in zijn ontwikkeling bevorderd als er ook een leerresultaat (= een product) is. En dat product duidt op de uitbreiding van het niveau van actuele ontwikkeling.

Bron: Hoe Coach Ik Mijn Klas?, Danny Wyffels

De zone van naaste ontwikkeling

Een centraal begrip in de opvatting van Vygotsky is de "zone van naaste ontwikkeling". In "Mind in Society" omschrijft hij deze zone als volgt: "Het is de afstand tussen het actuele ontwikkelingsniveau, waarbij de lerende zelfstandig problemen kan oplossen en het potentiële niveau waardoor de lerende problemen kan oplossen met hulp van andere kinderen en/of een volwassene." Dit betekent dat we een lerende in een context moeten plaatsen die net iets complexer is dan wat hij/zij reeds aan kan. Hierdoor kan de lerende net nog de gepaste inspanning leveren om de nieuwe kennis te verwerven.

De socio-culturele inbedding van de benadering heeft als gevolg dat een zone van naaste ontwikkeling gezien kan worden als een sociale context waarin lerenden omgaan niet problemen die ze samen met anderen aanpakken.
Vygotsky (1987): "Instruction is only usefid when it moves ahead of development. It impels or wakens a whole series of functions that are in a stage of maturation lying in zone of proximal development."

Het gebruik van taal - één van de centrale cultureel bepaalde instrumenten - is daarbij een belangrijk instrument (lezen, schrijven). Vygotsky vertrouwt in de zone van naaste ontwikkeling op het contrast dat lerenden opmerken tussen hun perspectief en de perspectieven die andere lerenden (en de instructieverantwoordelijke) meebrengen in de leersituatie.

Hogere cognitieve structuren worden in dit proces opgebouwd door twee deelprocessen: internaliseren en externaliseren. In de interactie met de andere internaliseren de lerenden de ervaringen met de andere. Dit internaliseren is geen kopiëren! Wat geïnternaliseerd wordt, wordt getransformeerd, geïntegreerd in de aanwezige mentale structuren.

Leren is met ander woorden het reorganiseren van mentale structuren. Vervolgens kan de lerende opnieuw interacteren met de omgeving en de verwerkte structuren externaliseren, gebruiken in een nieuwe context. Dit laatste kan uiteraard uitgelokt zijn door de tegenpartij in een instructie-setting.

In de terminologie van Vygotsky grijpen dus intrapsychologische en interpsychologische processen op elkaar in.

Vygotsky verwerpt via het principe van de zone van de naaste ontwikkeling een biologisch gedetermineerde ontwikkelingsgang zoals die bijvoorbeeld door Piaget wordt verdedigd. Piaget stelt dat een bepaalde biologische rijpheid noodzakelijk is vooraleer een volgende ontwikkelingsfase kan starten. Vygotsky stelt daartegenover dat instructie de ontwikkeling "leidt".

Bron: Onderwijskunde als ontwerpwetenschap - een inleiding voor ontwikkelaars van instructie en voor toekomstige leerkrachten, Martin Valcke

De 'zone van de naaste ontwikkeling'

[D]e eerste stap die mensen te zetten hebben wordt ook wel 'de zone van de naaste ontwikkeling' wordt genoemd.
Wij worden getriggerd en leren het meest als juist die zone wordt gepakt. Is iets te hoog gegrepen dan kunnen we geen successen halen. Is iets te makkelijk dan worden we niet uitgedaagd.

Als trainer is het de truc om op groepsniveau feeling te hebben met de 'zone van de naaste ontwikkeling' van je groep. Wat is het eerste wat de groep te leren heeft?

Op individueel niveau pak je die ook weer op als je gaat werken met herkansingen: dan werken mensen bijna automatisch in hun eigen 'zone van de naaste ontwikkeling'.

Bron: Trainingen Ontwerpen - Trainingen Ontwerpen In De Praktijk, Karin de Galan

In het werk van Vygotsky staan centraal: de relatie tussen individu en cultuur en de rol van communicatieprocessen in opvoeding en onderwijs.

Kenmerkend voor zijn werk zijn de internalisatietheorie, de zone van de naaste ontwikkeling en zijn cultuurhistorische pedagogiek waarbij taal als het belangrijkste culturele symboolsysteem een rol speelt in zijn theorie over de lagere en hogere psychische functies.

Internalisering

Kinderen maken cultuur (sociale regels, normen en waarden) eigen, door hulp van volwassenen. Dit kan ook worden omschreven als socialisatie. Volgens Vygotsky nemen kinderen naarmate zij ouder worden het gedrag van volwassenen steeds meer over.

Zone van naaste ontwikkeling

De zone van de naaste ontwikkeling (ZNO) is ongetwijfeld het meest bekende concept van Vygotsky. Het is het verschil tussen wat een kind zonder hulp kan doen en wat hij of zij met hulp kan doen. Vygotsky stelde dat een kind het voorbeeld van een volwassene volgt en geleidelijk aan het vermogen ontwikkelt om bepaalde taken zonder hulp of ondersteuning uit te voeren. Het is volgens hem belangrijk om kinderen uit te dagen: leerlingen van ervaringen voorzien die zich in de ZNO bevinden. Deze theorie komt vaak voor in het onderwijs en is ook terug te vinden bij bijvoorbeeld de scaffoldingtheorie van Bruner.

Met het kernbegrip ZNO heeft Vygotsky een belangrijke plaats verworven in de onderwijskunde. Nu wordt in elk didactisch model terecht vanuit gegaan dat het onderwijs moet aansluiten bij de beginsituatie, i.c. het aanwezige ontwikkelingsniveau van het kind.

Bron: https://www.interactum.be/zone-van-naaste-ontwikkeling-vygotsky/