In zijn boek De kracht van gedachten gaat Martijn Frijters in op de vraag hoe bepaalde overtuigingen ons functioneren negatief kunnen beïnvloeden.

"Het is niet zo dat een ongelukkig gevoel altijd uit je eigen gedachten voortkomt. Sommige gebeurtenissen zijn nu eenmaal lastig, en zorgen voor stress. Wel is het zo dat de kracht van je gedachten groot is, en dat ze voor meer of minder stress kunnen zorgen. Dat heb je zelf in de hand. (...) Dat kan helpen om de kracht van je gedachten te leren benutten en ervoor te zorgen dat je gedachten niet tegen je werken."

In de cognitieve gedragstherapie wordt onderscheid gemaakt tussen:

1. Situaties of gebeurtenissen;.

2. Gedachten;

3. Gevoelens en gedrag.

Uitgangspunt van de cognitieve gedragstherapie is de stelling van de Griekse wijsgeer Epictetus: 'Het zijn niet de situaties die ons ongelukkig maken, maar onze gedachten over die situaties.'."

Volgens Martijn Frijters zijn er twee oorzaken waarom mensen geneigd zijn belemmerend te denken. De eerste oorzaak is gelegen in ons verre verleden. Onze hersenen zijn zo ingericht dat ze makkelijk focussen op het negatieve: het is voor onze hersenen makkelijk om zich op zorgen en angsten te concentreren. "De evolutionair belangrijke neiging om negatieve informatie prioriteit te geven, kan tot belemmerende gedachten en overtuigingen leiden."

"De tweede oorzaak is dat wij op basis van onze waarnemingen en ervaringen razendsnel tot conclusies komen. Die conclusies stollen daarna tot overtuigingen. (...) Ieder mens heeft het nodig om betekenis aan dingen te geven, en om daaruit conclusies te trekken. Onze hersenen hebben die neiging om patronen te zien in wat er om ons heen gebeurt. Helaas leidt dat regelmatig tot niet-getoetste overtuigingen. En deze overtuigingen sturen weer wat we zien: welke selectie we maken in het gedrag van anderen. Zo bevestigen we wat we al denken te weten. Dit is een proces dat al in onze jeugd op gang komt. Daardoor heeft iedereen wel belemmerende overtuigingen die soms al jaren geleden zijn ontstaan.

Gedachten die vaker door je hoofd gaan, worden vastgelegd in je hersenen. Je raakt er daardoor van overtuigd dat ze waar zijn: het worden overtuigingen. Zo worden ook belemmerende gedachten in de loop der tijd belemmerende overtuigingen. Belemmerend denken kan vele vormen aannemen. Meestal krijgt het de vorm van een strenge eis aan jezelf, aan anderen of aan de wereld in het algemeen. Deze eisen worden in de loop der tijd stellige overtuigingen. (...) Kenmerkend voor dit type gedachten is dat ze een eisend karakter hebben. Er is vaak sprake van 'moeten' of 'niet mogen'. Veel belemmerende gedachten hebben een veroordeling in zich."

Volgens Frijters zijn er acht veelvoorkomende belemmerende overtuigingen:

1. Liefdesverslaving: geliefd willen zijn, gewaardeerd willen worden, aardig gevonden worden en erkenning krijgen. De gedachte dat anderen hen afwijzen of afkeuren creëert angst. Het effect is dat iemand bijvoorbeeld confrontaties en conflicten uit de weg gaat. Het belemmerende aan deze manier van denken is dat de eis dat het noodzakelijk is dat anderen je mogen en dat ze je gedrag goedkeuren.

2. De stoel van de rechter: veroordeling als denkpatroon; gemeen omdat de veroordeling vaak impliciet blijft in het denken. Maar hij is er wel. Het belemmerende van deze gedachten is dat niet het gedrag van de ander wordt beoordeeld, maar dat de persoon wordt veroordeeld.

3. Lage frustratietolerantie: mensen met een lage frustratietolerantie hebben de eis dat de wereld makkelijk moet zijn. Het belemmerende is de eis dat het leven makkelijk zou moeten zijn.

4. Perfectionisme: overdreven eis om foutloos te handelen. Falen betekent in dit geval dat je een mislukking bent. En dat leidt tot angst. Iemand met perfectionistische gedachten heeft moeite met het maken en accepteren van fouten. Het belemmerende aan deze gedachten is de samentrekking: ik doe, dus ik ben.

5. Eerlijk en rechtvaardig: de eis dat de wereld rechtvaardig moet zijn en dat iedereen zich aan de regels dient te conformeren. Het belemmerende is het niet accepteren van de realiteit en eisen dat de realiteit verandert.

6. Rampdenken: voorspellen van de toekomst, waarbij vaak een ramp dreigt als er iets mis gaat. Het is een vorm van magisch denken, alsof je zeker weet wat de toekomst brengt. Mensen gaan zorgelijke scenario's in hun hoofd afspelen en herhalen. Het belemmerende aan deze manier van denken is dat een klein voorval aanleiding kan zijn voor een negatieve gedachtespiraal, die in gedachten tot een ramp leidt.

7. Handelen in zorgen en angsten: variant op het rampdenken die in interactie plaatsvindt. De zorgen en angsten worden vaak verpakt in een vraag. Je hoort ze eronder, maar ze blijven impliciet. De redenering is dat je wel bang moet zijn voor gebeurtenissen waarvan de afloop onzeker is. Het belemmerende is de eis dat je recht hebt op zekerheid.

8. Calimero-denken: het jezelf persoonlijk aantrekken van iets. Deze vorm van denken is kleinerend. Het leidt tot onzekerheid. En dat leidt tot gedrag dat gebaseerd is op aannames die niet zijn gecontroleerd. Mensen die dit doen, lijken de gedachten van anderen te kunnen lezen. Het belemmerende is het kleineren van jezelf in relatie tot anderen.

"De kracht van gedachten is groot. Zelfs zo groot dat het, als je iets op de ene manier ziet, vrij lastig kan zijn m het nog op een andere manier te zien. (...) Als mensen belemmerend denken, kan dat tot stress leiden. Gedachten die gevoelens van boosheid, irritatie, zorgen en angsten doen ontstaan, kunnen dan in bepaalde situaties meer invloed uitoefenen dan je wilt. Je kunt daardoor ineffectief worden, en het plezier in je werk verliezen. Alle reden dus om te kijken waar je invloed op deze gedachten licht."

Frijters hanteert een aantal uitgangspunten die voortkomen uit de rationeel emotieve therapie:

• Je gedachten zijn de belangrijkste bepalers van gevoel.
• Mensen hebben de natuurlijke neiging om belemmerend te denken.
• Belemmerende gedachten en overtuigingen produceren vaak gevoelens die je niet helpen, en kunnen je bovendien ineffectief maken
• Je kunt dit aanpakken door je denken te veranderen. Dit gebeurt niet vanzelf, het vraagt om volhouden en oefenen.

Bron: De kracht van gedachten, Martijn Frijters