Organisatieadviseur (Boer & Croon) en universitair hoofddocent (VU) Hans Burg schreef op www.executive-people.nl een meesterlijke column over dat het onze eigen schuld is dat binnen overheidsland mega-projecten mislukken omdat we vergeten zijn welke échte problemen we ook alweer moesten oplossen. Het is niet mijn gewoonte om teksten van anderen integraal over te nemen, maar omdat deze column zich moeilijk laat samenvatten, hieronder de volledige column.

Boter op ons hoofd: reusachtige ICT-projecten

“Reusachtige ICT-projecten” bij de overheid, staat in chocoladeletters in het FD van vrijdag 6 april (2012). Een doorn in mijn oog, aangezien we het niveau ‘leedvermaak’ zelden overstijgen, maar wel gezamenlijk profiteren van al die intussen welbekende en uitgekauwde projecten met een vlekje. Of het nu een journalist is die ons nog eens fijntjes de schokkende cijfers onder ogen brengt, de wetenschapper die graag de statistieken er nog eens bijhaalt, de adviseur die nog maar eens vertelt dat 100 1-miljoen-projecten echt beter te managen zijn dan één 100-miljoen-project of de system integrator die honderden zo niet duizenden mandagen jaarlijks slijt aan overheidsinstanties.

Boter op ons aller hoofd dus! Want het kan anders. Kleiner, slimmer en succesvoller. Maar dat vraagt wel om durf. En om de wil het echte probleem onder ogen te zien en te willen oplossen. Einstein zei al: “Any intelligent fool can make things bigger and more complex... It takes a touch of genius - and a lot of courage to move in the opposite direction.” Hierbij mijn aanzet tot een vleugje genius…

De overheid heeft slechte ervaringen met een aantal grote ICT-projecten en er staan een aantal veranderingen op stapel die wederom tot “reusachtige” ICT-projecten gaan leiden. Althans, als we de vakbladen mogen geloven en als we blijven denken zoals we dachten. Een nieuw IT-systeem voor de Nationale Politie van 220 miljoen euro? Een webportaal voor het UWV van 60 tot 100 miljoen euro? Traditioneel denkend, dringt de voor de hand liggende vraag over deze “reusachtige” ICT-projecten zich op: hoe eten we die olifant? Mijn vleugje genius zegt me dat we daar dus niet moeten beginnen! De vraag moet zijn: van welke mug hebben we die olifant gemaakt?

Ik neem als voorbeeld het nieuwe systeem voor de Nationale Politie, waar ik geen enkele betrokkenheid bij heb of heb gehad. Even op de achterkant van een sigarenkistje, want ik heb 220 miljoen euro nog nooit bij elkaar gezien en er niet automatisch gevoel voor. Een commercieel softwarepakket met zo’n prijskaartje ken ik niet, dus mijn aanname is dat we het hebben over ontwikkel- en migratiekosten. Met een uurtarief van 70 euro en een arbeidsproductiviteit van zo’n 30 uur per functiepunt, kom ik snel rekenend op ruim 100.000 functiepunten.

Dat is orde grootte Microsoft Office in zijn volle omvang en 4x de omvang van de software voor NASA’s space shuttle. Dat kan niet waar zijn! Wat zit er in die 220 miljoen euro? Stel we fixeren het systeem fors op 10.000 functiepunten, dan kost dat 21 miljoen euro op basis van bovenstaande cijfers, en dat is maar 10 procent van het totaal. Zelfs met 26 herhaalde migratietrajecten van de huidige systemen, in een politiek complex landschap en met een veelvoud aan feasibility studies, second opinions en sterk overdreven aanbestedingsrituelen, is dat gat niet dicht te fietsen.

Dat doet vermoeden dat in die 220 miljoen euro ook de, al dan niet uitbestede, meerjaren beheercontracten zitten. Maar de organisatorische kosten en baten van de redundantievermindering en personeelsreductie dan? Ook meegenomen in die 220 miljoen euro? Kortom, meer vragen en aannames dan antwoorden. Zwak verhaal, ik geef op. Er is meer genius nodig.

Terug naar de basis. De Nationale Politie heeft een nieuw systeem nodig. We hebben de keuze uit 26 bestaande systemen, we fixeren de functionaliteit, we migreren slechts data en we sturen strak en centraal, al was het alleen maar omdat dat de nieuwe nationale politiecultuur gaat zijn. En de huidige korpsen werken mee, omdat ze er beter van worden. En omdat we geen overheidstijd en -geld willen verspillen. Daar past toch eerder een begroting bij van 40 miljoen euro binnen een sluitende business case? En waarom niet een begroting van 20 miljoen euro?

En laten we zo de hele lijst van “reusachtige” ICT-projecten van de overheid aanpakken. We maken het met zijn allen veel te groot en complex, en zijn volledig uit het oog verloren welk probleem we aan het oplossen zijn. Overdrijf de politieke context niet, maar benut die juist effectief. Ga niet de olifant opeten, maar vindt de oorspronkelijke mug!

Dit lijkt overigens een duivels dilemma, waarmee ik zelfs in mijn eigen voet lijk te schieten. De overheid is namelijk een belangrijke klant voor alle adviseurs en system integrators in Nederland. Als we al die “reusachtige” ICT-projecten van de overheid weten terug te brengen tot kleinere en eenvoudigere varianten, dan verdwijnt er nog meer van deze zichzelf al ombuigende markt. Met alle gevolgen van dien voor omzetten, werkgelegenheid, beurskoersen, etc. Ik zou het vooruitgang en geen dilemma willen noemen: we zijn de volgende volwassenheidsfase van de Nederlandse ICT-markt binnen getreden. En iedereen zal zijn plekje daarin weer opnieuw moeten verdienen, vanuit realisme. Ook deze zeepbel is geklapt. Ik gun oprecht iedereen veel succes in deze nieuwe werkelijkheid. Maar eerst: boter van ons hoofd!

Bron: Column Boter op ons hoofd: reusachtige ICT-projecten (20/4/2012), door Hans Burg