In een interview in de Volkskrant (15/10/2011) trekt René Veldwijk, bestuurskundige en ict-ondernemer, van leer tegen de belastinggeld verspillende 'faalindustrie'. Hij kent de "chaos bij de overheid" uit eigen ervaring en stelt: 'Alle grote ict-projecten van de overheid zullen mislukken of financieel extreem uit de klauw lopen. Die tendens wordt alleen maar sterker.' Helaas moet ik het - als ervaringsdeskundige - met hem eens zijn.

Veldwijk spreekt over '(f)unctionele grootheidswaan': 'De essentie ervan is dat iedereen wint. Voor de ict-bedrijven bestaat de winst uit meerwerk. Gammele systemen dragen bij aan werkgelegenheid en enorme ict-afdelingen. Voor de bestuurders ligt de winst in inspectietripjes naar Bombay. Ze maken een cultuur waarin iedereen verantwoordelijk is als het mis gaat. En intussen zegt iedereen: het is voor de goede zaak.' 'Spuit ze een waarheidsserum in en ze zullen volhouden dat het voor de goede zaak is. Maar ik zeg: kijk naar de empirie, de proefondervindelijke
waarneming. Ik heb een lijst met een stuk of veertig projecten uit de faalindustrie. De gemoderniseerde bevolkingsadministratie, het nieuwe
handelsregister, de ict bij Defensie.' Veldwijk noemt ook nog het toeslagensysteem van de Belastingdienst (500 mln) en het ict-systeem voor de uitkeringen van het UWV (89 mln).

Over het project "Polisadministratie" van de UWV en de Belastingdienst (maandelijks alle inkomens van alle Nederlanders in één geautomatiseerd systeem krijgen), zegt hij het volgende: 'Een project van grootheidswaan was het, echt waar. Of het technisch kon, boeide niemand. (..) Ik was bij de aftrap in 2000 (..) en ik zat erbij dat de topambtenaar van toen, de heer Van 't Eind, letterlijk zei: 'Dames en heren, laat het u duidelijk zijn dat haalbaarheid geen enkele overweging is voor mijn politieke opdrachtgevers.' Letterlijk zei hij dat. Hij zei het met een glimlach. Eerst dacht ik: ironie. 'Later dacht ik: die man heeft precies door wat de spagaat is. Bestuurders die van alles willen en ict'ers die zich afvragen: hoe kunnen ze het verzinnen, maar dan wel voor het grote geld gaan.'

Een van de redenen waarom juist bij de overheid ict-projecten mislukken is - in de woorden van Veldwijk - 'omdat daar de ict-kneuzen zitten.' Volgens Veldwijk geldt dat '(d)e besten onder de ict'ers, de mensen die gaan voor het eindresultaat (..) gaan niet naar de overheid.'

'De overheid let niet op de centen. Ik werk momenteel aan een project voor een bedrijf. Mijn inkomsten zijn hun kosten. Dat doet hen pijn en die pijn leidt ertoe dat zakelijke keuzes worden gemaakt.' 'Bij de overheid is er voor grote ict-projecten geen pijn. Den Haag levert de gelden aan bijvoorbeeld het UWV. Die geven eenderde van het geld uit aan opdrachten voor Capgemini en Logica en maken tweederde zelf op. Als het
project uitloopt, komt er meer geld. Want liever geldverlies dan gezichtsverlies. Zo ontstaat een beweging waarin falen in ieders belang is
en projecten nooit afkomen. Omdat ict geen fysieke verschijningsvorm heeft en in die zin onzichtbaar is, kunnen wantoestanden eindeloos groeien. '(..) Dan krijg je dus systemen die niet afkomen of die niet afkomen of die niet betrouwbaar functioneren of niet te onderhouden zijn. (..) Iedereen in de sector weet het. (..) Maar iedereen houdt zijn mond. Ik niet. Niet omdat ik een beter mens ben, maar omdat ik geen deel wil uitmaken van de ict-faalindustrie.

Volgens Veldwijk is géén sprake van oplichting, maar welbegrepen eigenbelang: 'Nee, als iedereen het weet is het geen oplichting meer, maar een ongeschreven contract (...) Woorden als oplichting en corruptie neem ik niet in de mond. Ik wil wel zeggen dat ik verbijsterd ben. We gooien jaarlijks miljarden aan belastinggeld weg, terwijl iedereen met een basiscursus organisatiekunde moet kunnen zien wat er aan de hand is. Als je die verbijstering radicaal wilt noemen, ben ik graag radicaal.'

"De ict-staf is tot het einde toe positief, want het salaris komt uit de projectbudgetten. En de UWV-voorzitter wil niet met een mislukking naar de
minister. En de minister wil niet met een mislukking naar de Kamer. En de politiek kan de sociale zekerheid niet meer overhevelen naar de gemeenten, want niemand durft nog te werken met het oude ict-systeem. De moraal? Win, win, win!'"

In een column in Database Magazine liet Veldwijk zich al eerder in vergelijkbare bewoordingen negatief uit over de faalindustrie.

Volgens Veldwijk mislukken ICT-projecten met de overheid als opdrachtgever bijna standaard. Hij stelt dat - ondanks krantenartikelen en kamerdebatten - de schade voor de ICT-leverancier vaak verwaarloosbaar is: '...de ICT-leverancier van tegenwoordig heeft een economisch belang bij falen. Als een project van 8 miljoen euro wordt opgeblazen tot naar schatting 80 miljoen omzet dan ben je beter af met een mislukking dan met uitvoering conform plan.'

'Bij megafaalprojecten rollen er geen koppen van het interne ICT-management maar wanneer projecten uit de hand lopen komt er aanvullend budget vanuit Den Haag. (..) Waar commerciële bedrijven (...) bijna kapot zijn gegaan aan de kosten van mislukte ICT-projecten, betekent een groot ICT-project bij de overheid juist extra omzet en een faalproject véél extra omzet.' Veldwijk concludeert dan ook dat bij de overheid ICT-falen onderdeel uitmaakt van een ontspoord zo niet corrupt systeem en stelt dat deze conclusie past bij de voor iedereen waarneembare faalepidimie bij de overheid.

Veldwijk komt ook (kort) aan het woord in een artikel in Elsevier (14 mei 2011) onder de titel "Grossieren in IT-fiasco's". Het artikel maakt melding van het verprutsen van belastingeld met ambitieuze, peperdure automatiseringsprojecten en stelt dat als het gaat om IT-investeringen door de overheid een euro weinig waard is. Voor automatiseerders is de overheid een goudmijn. Hun IT-projecten zijn duur en complex - en als het misloopt, zijn de kosten voor de belastingbetaler. Als service van de zaak zet Elsevier twaalf in het oogspringende, problematische IT-zeperds uit de afgelopen tien jaar op een rij.

De ambities van automatiseringstrajecten worden zelden waargemaakt. Onderzoek waarbij de Algemene Rekenkamer in 2008 vijf grote IT-projecten onderzocht leiden tot de conclusie dat de projecten fors meer kostten dan verwacht, geen enkel project op tijd klaar was en dat de systemen die werden opgeleverd beduidend anders waren dan bedoeld.

Chris Verhoef, hoogleraar informatica aan de Vrije Universiteit, schat in dat het bij de overheid ruwweg twee keer zo vaak misgaat als in het bedrijfsleven. Volgens Verhoef willen politic met een IT-project (te) makkelijk scoren: 'We gaan het voor u, burgers en bedrijven, makkelijker én goedkoper maken. (..) Ze beginnen zeer ambitieuze projecten, want IT belooft vooruitgang. Maar ze zien er de enorme complexiteit niet van in.' IT-leverancier doen graag mee, maar zien geld verdienen als hun rol, niet om de overheid te vertellen of het misschien anders en goedkoper kan.

Bronnen: De Volkskrant, "Bij de overheid zitten ict-kneuzen" (15/10/2011), interview René Veldwijk, en column De Faalindustrie in Database Magazine, 28 september 2010, "Grossieren in IT-fiasco's", artikel in Elsevier, 14 mei 2011