Willem van Ockham, een Engelse theoloog en filosoof en Fransiscaner monnik (1285-1349) dankt zijn beroemdheid aan het principe dat zijn naam draagt: het scheermes van Ockham. Het scheermes van Ockham staat - heel kort door de bocht - dat de best mogelijke verklaring altijd de meest eenvoudig is. Overigens hanteerde Ockham zelf niet de term 'scheermes'. Het principe staat voor het wegscheren van alle onnodige ingewikkeldheden om bij de eenvoudigste verklaring uit te komen: "Men moet het aantal zijnden (of entiteiten) niet groter maken dan nodig".
Het scheermes van Ockham is een populaire aanduiding van een aspect van het eenvoudigheidscriterium. Dit criterium 'staat voor een meestal naïef gehanteerd criterium in de filosofie en wetenschappen, dat een eenvoudiger theorie, model, methode of experiment als 'beter' onderscheidt van een ingewikkelder concurrent.
Bron: Het grote filosofieboek, Woordenboek Filosofie, Harry Willemsen (Red.)
Ockhams Scheermes
Een mooie korte verklaring voor iets, dat maakt indruk. En daar is een reden voor. Volegns William of Ockham, een veertiende eeuwse Engelse logicus, zijn eenvoudige verklaringen vaker waar dan lange en ingewikkelde.
Zijn advies was om zo min aannames te maken als je ergens een verklaring voor zoekt - of, zoals latere auteurs het noemden, er het metafysische scheermes overheen halen en ze terug te brengen tot een absoluut minimum. De motivering daarvoor is dat de natuur eenvoud prefereert boven complexiteit.
Het is niet moeilijk voorbeelden te verzinner waarvoor dit lijkt op te gaan. Astronomen de middeleeuwen moesten hun geocentrische beschrijving van het zonnestelsel behoorlijk complex maken om de bewegingen van de planeten te kunnen verklaren. Maar toen ze de zon als centrum namen, kon het een stuk simpeler.
Het Scheermes van Ockham suggereert dat deze 'heliocentrische' opvatting meer kans heeft om correct te zijn - en die bleek ook inderdaad de juiste te zijn. Maar het vinden van de 'eenvoudigste' verklaring is soms makkelijker gezegd dan gedaan: is Einsteins wet van de zwaartekracht echt eenvoudiger dan die van Newton? Pogingen om het Scheermes van Ockham tot een strikt wiskundige regel te maken zijn ook tegenwoordig nog controversieel.
Scheermes van Ockham (en een gele koffiefilter)
De Engelse monnik William van Ockham (14e eeuw) was niet alleen monnik maar ook filosoof. Hij is beroemd geworden door een stelling die luidt: ‘Simpele oplossingen zijn, onder gelijke omstandigheden, altijd beter dan complexe’. Dat lijkt natuurlijk een open deur maar is het zeker niet.
(...)
Pas bij het oplossen van een probleem goed op dat je geen complexiteit toevoegt zonder heel goed nagedacht te hebben over de noodzaak daarvan.
Bron: Scheermes van Ockham (en een gele koffiefilter), Ad van der Hulst
