De Amerikanen Paul Hersey en Ken Blanchard hebben een model van situtioneel leiding geven ontwikkeld, waarin de mate van sturing, die managers aan medewerkers geven (taakgericht: instructie) en de mate van ondersteuning die zij geven (relatiegericht gedrag: luisteren, aanmoedigen, voorwaarden scheppen) de twee invalshoeken zijn.
Door een onderscheid te maken tussen veel en weinig sturing, respectievelijk veel en weinig ondersteuning, ontstaan vier stijlen van leiding geven.
Hersey en Blanchard beweren nu, dat de situatie waarin managers verkeren, bepaalt welke stijl effectief is. De omgeving van e manager oefent een belangrijke invloed hierop uit. Hieronder wordt onder andere verstaan: de wisselwerking tussen de manager en zijn medewerkers, zijn superieuren, zijn collega's, de organisatie in haar geheel, de eisen die het werk stelt en de beperkingen die de beschikbare tijd oplegt. De relatie tussen de manager en zijn medewerkers is van doorslaggevende aard. De manager moet veel tijd en aandacht besteden aan zijn medewerkers en hij moet inschatten wat hun competentieniveau is. Onder competentie wordt verstaan: de mate waarin de medewerker bereid en in staat is om een specifieke taak te vervullen. Bereidheid heeft te maken met zelfvertrouwen, de toewijding en de motivatie waarvan iemand blijk geeft wanneer hij een specifieke taak of activiteit vervult. Bekwaamheid is de kennis, de ervaring en de vaardigheid waarvan een individu of een groep blijk geeft wanneer hij met een specifieke taak of activiteit bezig is. Hersey en Blanchard onderscheiden vier niveaus van competentie:
- C1: onbekwaam en niet bereid
- C2: onbekwaam maar bereid
- C3: bekwaam maar niet bereid
- C4: bekwaam en bereid
Het volgende model van situationeel leiding geven ontstaat nu.
In kwandrant 1 is een stijl weergegeven, die gebaseerd is op weinig ondersteuning en veel sturing. Instructie staat centraal. De medewerkers zijn onbekwaam en iet bereid of onzeker (C1). Stijl 2 wordt getypeerd door veel ondersteuning en veel sturing. Deze stijl is effectief, wanneer medewerkers onbekwaam zijn, maar wel bereid of gemotiveerd (C2). In dit geval is overtuigen op zijn plaats. Men moet besluiten toelichten en de gelegenheid geven tot het stellen van vragen. Stijl 3 houdt in: veel ondersteuning en weinig sturing. De medewerkers zijn bekwaam maar niet bereid of onzeker (C3). Overleg is de meest effectieve aanpak hierbij. Men oppert als manager denkbeelden bij de medewerkers en helpt hen om besluiten te nemen. De vierde stijl (weinig ondersteuning en weinig sturing) wordt toegepast indien medewerkers bekwaam en bereid zijn of gemotiveerd (C4). Delegeren is hierbij de meest effectieve stijl van leidinggeven onder alle omstandigheden. Men draagt de verantwoordelijkheid voor beslissingen en hun uitvoering aan de medewerkers over.
De mate waarin het gedrag van de leider aansluit bij de vereisten van een bepaalde situatie wordt aangeduid met de stijlgeschiktheid. Iemand die een zeer beperkt stijlgebied heeft, en daarmede een gering aanpassingsvermogen, kan in bepaalde situaties gedurende lange tijd zeer effectief zijn. Maar als de situatie zich wijzigt, kan hij zijn stijl nagenoeg niet aanpassen. Dit betekent overigens niet, dat managers die over een breed scala van stijlen beschikken, altijd op de meest effectieve wijze leiding geven. Stijl en situatie moeten bij elkaar passen.
