In het boek Beheersing van bedrijfsprocessen (4e druk) definieert C.J. Schieman de belangrijkste begrippen als volgt:

[Een] aantal begrippen zal regelmatig terugkeren en daardoor een centrale rol vervullen. Het is doelmatig deze begrippen te definiëren of te omschrijven, zodat omtrent de betekenis ervan geen misverstand kan ontstaan. De centrale begrippen die in het vervolg van het betoog systematisch zullen worden gehanteerd, zijn:

1. Organisatie: een geordende groep mensen, die met behulp van bepaalde middelen samenwerkt om bepaalde doelen te bereiken.

2. Bedrijf: een organisatie die goederen en/of diensten producteert.

3. Onderneming: een bedrijf, dat winst maken als doel nastreeft.

4. Besturen (management): het proces van doelstellingenbepaling, beleidsbepaling, planning, organiseren, inschakelen van medewerkers en procesbeheersing, dat moet leiden tot doelrealisatie.

5. Bedrijfsproces: een, in relatie tot de productie van goederen en/of diensten geordende, bundeling van menselijke activiteiten.

Op basis van bovenstaande definities is een bedrijf dus een geordende groep samenwerkende medewerkers die met behulp van productiemiddelen de productie van goederen en/of diensten als doel nastreeft. Dit is ook het primaire doel van een onderneming, maar een onderneming heeft als 'verderliggend doel' door middel van het afzetten van goederen en/of diensten winst te realiseren. Bedrijven zijn een categorie van organisaties en ondernemingen vormen een categorie bedrijven. Schematisch geeft Schieman dit als volgt weer:

"Omdat de te produceren goederen en diensten vaak zeer complexe productieprocessen vereisen, waarin de activiteiten van vele medewerkers moeten worden ingeschakeld, is een doelgerichte en doelmatige, systematische georganiseerde opzet van productie-activiteiten een noodzaak. (...) Elk ... proces wordt met het oog op doelmatige uitvoering opgebouwd uit samenhangende procesfasen.

Beheersing van het verloop van een proces vereist planning en coördinatie van de diverse activiteiten van de medewerkers die ter uitvoering van de processen nodig zijn. Met planning wordt bedoeld, het vooraf vaststellen hoe de productie moet verlopen. Coördinatie beoogt het afstemmen in de tijd van samenhangende deelprocessen en fasen, waaruit productieprocessen zijn opgebouwd.

Planning, coördinatie en de daarop gebaseerde procesbeheersing zijn slechts voorstelbaar als de functionaris die deze activiteiten moet verrichten, overzicht heeft over de totaliteit van het samengestelde proces en aanwijzingen kan geven aan medewerkers, die in de deelprocessen en fasen moeten optreden. Hieruit volgt, dat planning, coördinatie en procesbeheersing, nodig voor een doeltreffend verloop van productieprocessen in bedrijven, noodzakelijkerwijs meebrengen dat sommige medewerkers in bedrijven aan andere medewerkers moeten kunnen zeggen hoe zij met betrekking tot productie-activiteiten moeten handelen.

Hierdoor ontstaat de organisatorische opbouw van een bedrijf in een aantal coördinerende, (be)sturende niveaus."

Volgens Schieman kan het besturen van een bedrijf worden aangeduid als het voeren van een bedrijf naar de bedrijfsdoelen:

"Met de bedrijfsdoelstelling als te bereiken eindtoestand voor ogen, zal het bestuur moeten zorgen voor het opstellen van plannen om die eindtoestand te bereiken en voor de organisatorische vormgeving in het bedrijf, die de uitvoering van die plannen mogelijk maakt. De organisatorische opbouw moet mede gericht zijn op het doelmatig en doelgericht doen samenwerken van de in te schakelen medewerkers. Zonder inschakeling van medewerkers is functioneren van een bedrijf onvoorstelbaar. De samenwerking van medewerkers binnen het organisatorische bedrijfskader uit zich in vele, in bedrijfsprocessen gebundelde activiteiten, welke alle tot een bepaald, uit de hoofdbedrijfsdoelstelling afgeleid, subdoel, moeten leiden. Subdoelen moeten worden gerealiseerd, wil men slagen in het bereiken van de bedrijfsdoelstellingen. De activiteiten van de medewerkers in de bedrijfsprocessen moeten door de bestuurlijke werkzaamheid worden gecoördineerd en geïntegreerd om procesbeheersing te verkrijgen. Hierbij moet het bedrijfsbestuur voortdurend het verloop van de uitvoering toetsen aan de gemaakte plannen om bij afwijkingen te kunnen bijsturen."

Schieman stelt dat de functie van bedrijfsbestuur tweeledig is en zowel doelstellingbepaling als doelstellingverwezenlijking omvat. Deze functies vereisen volgens hem: het formuleren van doelstellingen, beleidsbepaling, planning, organiseren, inschakeling van medewerkers en procesbeheersing.

Beleidsbepaling houdt in dat de geformuleerde doelstellingen worden uitgewerkt in afgeleide doelstellingen en in grote lijnen wordt aangegeven hoe de doelstellingen zullen moeten worden bereikt; het bepaalde beleid moet ertoe leiden ieder orgaan en elke medewerker het doel kent, waarop de activiteiten moeten worden gericht en ook de algemene voorwaarden en grenzen kent waarbinnen de activiteiten moeten blijven.

Procesbeheersing staat volgens Schieman voor het sturen en beheersen van activiteiten van medewerkers, zodat de bedrijfsprocessen waarin de activiteiten zijn gebundeld, het gewenste resultaat opleveren.

"Waar doelstellingen aangeven wat door middel van bedrijfsactiviteiten moet worden bereikt en beleidslijnen in grote lijnen aangeven binnen welke algemene grenzen en voorwaarden het bedrijfshandelen moet blijven, daar geeft een plan in concreto aan, welke specifieke bedrijfsactiviteiten nodig zijn om op een bepaald tijdstip een geformuleerd doel te hebben bereikt. Hieruit kan worden afgeleid dat doelstellingbepaling, beleidsbepaling en planning als geïntegreerd geheel, het totale kader opleveren, waarbinnen het bedrijfshandelen zich voltrekt (...) Planning legt binnen het richtend ekader van beleidslijnen en hoofd- en afgeleide bedrijfsdoelstellingen, concrete resultaten vast, bepaald naar tijdstippen van gereedheid, naar kwaliteit en naar kwantiteit en geeft aan welke concrete bedrijfsprocessen nodig zijn om deze resultaten te verkrijgen.

Schieman maakt onderscheid tussen strategische planning en tactische planning.

"Planningsactiviteiten hebben een tweeledige inhoud:

- formuleren van op enig tijdstip in de toekomst te bereiken concrete resultaten met in aanmerking nemen van de bestaande situatie en de belangrijkste beïnvloedende omstandigheden

- vaststellen van welke concrete activiteiten en processen moeten worden uitgevoerd om via tussenresultaten de geformuleerde resultaten te bereiken.

Het formuleren van concrete resultaten wordt aangeduid als strategische planning, het resultaat is een strategisch plan, uitmondend in een strategisch doel. Het vaststellen van de concrete activiteiten en processen die moeten leiden tot het strategische doel wordt aangeduid als tactische planning.

(...)

Strategische planning zal in grote hoofdzaak op de hogere niveaus van het bedrijf plaatsvinden en daarbij zal doorgaans, doch niet noodzakelijk, meer dan één jaar in de beschouwing worden betrokken. Tactische plannig kan op vrijwel alle niveaus van het bedrijf worden uitgevoerd, doch de concretisering van de tactische plannen is het duidelijkst waarneembaar op lagere niveaus. Tactische planning zal vaak perioden tot 1 jaar betreffen, doch langere perioden zijn niet uitgesloten.

Strategische planning mag ... niet zonder meer gelijk worden gesteld met 'lange-termijnplanning', hetzelfde geldt voor tactische planning ten opzichte van 'korte-termijnplanning'.

De noodzaak van een geïntegreerde opbouw van het totale planningssysteem in een bedrijf brengt mee, dat het strategische plan van een bedrijfsdeel, waaruit voor dat bedrijfsdeel de tactische plannen voortvloeien, in het verband van de overkoepelende planning een tactisch plan is, gericht op het realiseren van tussenresultaten, die nodig zijn om de overkoepelende doelstelling te bereiken."

Bron: Beheersing van bedrijfsprocessen, C.J. Schieman