Joseph Kessels en Cora Smit gaan in hun boek Opleidingskunde - een bedrijfsgerichte benadering van leerprocessen in op het verschil tussen kennis en vaardigheden:
Belangstelling voor vaardigheden Het onderscheid tussen kennis en vaardigheden is, ook voor het gebruik in bedrijfsopleidingen, zeer helder weergegeven door Romiszowski (1981, 1984).
- Kennis heeft betrekking op de verwerving en de opslag van informatie. Kennis onderverdeeld worden in:
- feiten;
- procedures;
- concepten;
- principes.
- Vaardigheid wordt ontwikkeld door middel van oefening en ervaring, waarbij gebruikgemaakt wordt van eerder verworven kennis om een bepaald doel te bereiken. Vaardigheden kunnen onderverdeeld worden in:
- cognitieve vaardigheden zoals: besluitvorming, probleemoplossen, logisch denken;
- psychomotorische vaardigheden zoals: het uitvoeren van diverse handelingen en technieken;
- reactieve vaardigheden zoals: aandacht hebben voor, handelen overeenkomstig een waardensysteem;
- interactieve vaardigheden zoals: sociale, communicatieve en leidinggevende vaardigheden.
Romiszowski maakt voor elke soort vaardigheid nog een onderverdeling in reproductieve en productieve vaardigheden. Een reproductieve vaardigheid is een vaardigheid die uitgevoerd wordt volgens een van tevoren vastgelegde wijze of procedure.
Bijvoorbeeld leerdoel 9: het verwisselen van koolborstels van de hoofdgenerator binnen 15 minuten met daarvoor geschikt gereedschap, overeenkomstig werkbeschrijving H.G.22. (psychomotorisch - reproductief).
Een productieve vaardigheid is een vaardigheid die in een nieuwe probleemsituatie uitgevoerd moet worden, zonder dat de wijze van uitvoeren van tevoren is vastgelegd, maar waarbij gebruikgemaakt moet worden van principes en strategieën.
Bijvoorbeeld leerdoel 9 een begeleidingsplan ontwerpen voor medewerkers die wegens ernstige financiële problemen in de privésfeer disfunctioneren (cognitief - productief).
of
Bovengenoemd begeleidingsplan kunnen uitvoeren in overleg en in samenwerking met de betrokkenen (interactief - productief).
De grote voordelen van de hier beschreven indeling in vaardigheidsdoelen zijn onder andere:
- de ontwikkelaar wordt gedwongen om de resultaten van de taakanalyse te bewerken tot leerdoelen op een niveau dat voor de taakuitoefening het meest geschikt is;
- de ontwikkelaar wordt minder in verleiding gebracht om grote hoeveelheden minitieus geformuleerde kennisdoelen te produceren;
- de vaardigheidsdoelen dwingen de ontwikkelaar om onderwijsleersituaties te ontwerpen waarin vooral geoefend wordt:
- bij reproductieve vaardigheden zullen dit oefeningen zijn in het handelen volgens van tevoren vastgelegde procedures: bijvoorbeeld simulatietrainingen om (aanstaande) luchtverkeersleiders te leren om landingsprocedures toe te passen;
- bij productieve vaardigheden zullen dit oefeningen zijn waarbij nieuwe probleemsituaties opgelost moeten worden, met behulp van bekende principes en strategieën: bijvoorbeeld het oplossen van een storing in de elektronicabesturing van de antiblokkeerinrichting;
- de vaardigheidsdoelen dwingen de ontwikkelaar tot het ontwerpen van toetsen en productevaluatie-instrumenten waarbij de cursist de verworven vaardigheid tentoon moet spreiden;
-door de introductie van interactieve vaardigheden is het eerder beschreven probleem van de sociale doelen opgelost.
Bron: Opleidingskunde - een bedrijfsgerichte benadering van leerprocessen, Joseph Kessels & Cora Smit