[Problemen oplossen] lijkt op wat een dokter met zijn patiënten doet. Bedenk eens wat de dokter doet als je ziek bij hem komt: eerst stelt hij vragen over je klachten en dan neemt hij je temperatuur op. Misschien doet hij een bloedtest of maakt hij een röntgenfoto. Hij verzamelt informatie en analyseert die om de oorzaak van je ziekte te achterhalen. Pas als de diagnose gesteld is, zal hij beslissen wat hij moet voorschrijven, of dat nu een medicijn tegen griep is of een operatie om een tumor te verwijderen. Onthoud het verschil tussen het symptoom (hoofdpijn), de oorzaak (koorts) en de behandeling (neem medicijnen tegen griep). Hoe beter je leert symptomen te begrijpen en oorzaken te onderscheiden, hoe beter je wordt in het ontwikkelen van effectieve oplossingen.

(...)

Stap-1: Beoordeel de situatie en stel de oorzaak van het probleem vast

• Maak een lijst van alle mogelijke oorzaken van het probleem
• Ontwikkel een hypothese over de waarschijnlijke oorzaak
• Bepaal welke analyse en informatie je nodig hebt om de hypothese te toetsen
• Analyseer en stel de oorzaak vast

Stap-2: Ontwikkel de oplossing

• Ontwikkel een heleboel mogelijke oplossingen voor het probleem
• Stel prioriteiten
• Ontwikkel een actieplan

(...)

Gereedschapskist voor probleemoplossers

(1) Boomstructuur

Een boomstructuur is een geweldig hulpmiddel bij het oplossen van problemen. Het is een visueel middel om alle eventuele oorzaken van een probleem op te sporen en een heleboel mogelijke oplossingen te bedenken.

Om een bruikbare boomstructuur te maken, moet je een probleem zo opsplitsen in onderdelen dat er niets overblijft en vergelijkbare dingen onder dezelfde tak hangen.

(...)

(2) Ja/nee-boom

Je kunt een ja/nee-boom gebruiken om de oorzaak van een probleem vast te stellen of een oplossing te vinden. Je maakt zo'n boom door antwoord te geven op verschillende ja/nee-vragen.

(...)

(3) Onderzoeksopzet

Als je gegevens gaat verzamelen en analyseren zonder eerst duidelijk te bepalen welke vraag je wilt beantwoorden, doe je jezelf waarschijnlijk meer kwaad dan goed. Je verdrinkt in een stortvloed van informatie en beseft pas later dat het grootste deel van je onderzoek tijdverspilling was.

Als je dit probleem wilt omzeilen, moet je een onderzoeksopzet maken voor je informatie gaat zoeken. In je opzet maak je duidelijk welke kwesties je precies wilt oplossen, verwoord je je hypothese en de achterliggende grondgedachte en zet je op een rij welke analyses, activiteiten en informatie je wilt gebruiken om die hypothese te bewijzen of weerleggen. Vooraf zo'n opzet maken, zal je probleemoplossende productiviteit drastisch verhogen.

(...)

[Bij het stellen van prioriteiten kun je] het mogelijk effect en het uitvoeringsgemak van elk idee als kerncriteria nemen. Om het schema te maken plaats je op de verticale as het mogelijke effect, van hoog tot laag. Op de horizontale as staat het uitvoeringsgemak, van moeilijk tot makkelijk. De beste oplossingen vallen in het vak rechtsboven: veel effect en makkelijk uit te voeren. De minst effectieve oplossingen vallen in het vak linksonder: weinig effect en moelijk uit te voeren.

(...)

Deel een grote droom op in kleinere doelen

[Probleemoplossers] hebben niet alleen grote dromen; ze werken naar grotere doelen toe door die in kleinere mijlpalen op te delen en zich af te vragen: wat moet ik dit jaar doen, of in de komende drie maanden of vandaag? Zulke mijlpalen brengen [probleemoplossers] steeds dichterbij hun droom en houden ze gemotiveerd. Als ze eenmaal een plan hebben om hun droom te verwezenlijken, bedenken ze vervolgens de effectiefste manier om een kleiner doel te bereiken en te doen wat nodig is.

(...)

[Probleemoplossers] volgen een beproefde methode om te bedenken hoe je zo'n doel kunt bereiken:

• Stap-1: Stel een duidelijk doel
• Stap-2: Bepaal de afstand tussen het doel en de huidige situatie
• Stap-3: Vorm een hypothese over hoe je die afstand kunt overbruggen en het doel bereiken
  • 3.a: Verzamel zoveel mogelijk opties en ideeën
  • 3.b: Neem de beste ideeën als hypothese
• stap-4: Controleer de hypothese. Ga terug naar stap-3 als de hypothese weerlegd wordt.
  • 4.a: Bepaal welke analyse en informatie je nodig hebt om de hypothese te toetsen
  • 4.b: Analyseer en ontwikkel een actieplan

(...)

(4) Hypothesepiramide

De hypothesepiramide is een fantastisch middel om je redenering te structureren. Je productiviteit stijgt met sprongen als je je conclusie en achterliggende grondgedachte zo helder mogelijk maakt voor je je op het verzamelen en analyseren van die gegevens stort. Een hypothesepiramide is ook handig als je je hypothese aan anderen wilt uitleggen.

Het idee is dat je de conclusie of de belangrijkste boodschap bovenaan zet, en de ondersteunende gedachten eronder als de basisblokken van een piramide.

(...)

(5) Plussen en minnen, criteria kiezen en beoordelen

Er zijn twee handige hulpmiddelen als je verschillende mogelijkheden moet afwegen om de beste te kiezen.

(5.1) Plussen en minnen

Deze techniek helpt je je opties breed te houden en zorgt dat je zowel de goede aspecten (plussen) als slechte (minnen) overweegt voor je een keuze maakt.

• Zet alle opties op een rij
• Zet alle voor- en nadelen van alle opties op een rij
• Weeg de positieve en negatieve punten
• Kies de aantrekkelijkste optie

(5.2) Criteria kiezen en beoordelen

Hulpmiddel om helder te krijgen welke criteria (of maatstaven) je moet gebruiken om je opties te beoordelen, hoe je het belang van elk setje criteria kunt bepalen en je opties effectief kunt afwegen.

• Zet alle opties op een rij
• Zet je beoordelingscriteria op een rij
• Besluit hoe belangrijk elk criterium is
• Beoordeel alle opties op basis van de gewogen criteria
• Kies de aantrekkelijkste optie

Bron: Problemen oplossen 101 - een simpel boek voor slimme mensen, Ken Watanabe