In het boek Daadkrachtig verbeteren beschrijft Stephan de Laat het visgraatdiagram als instrument voor het analyseren van oorzaak en gevolg:
Het inventariseren van mogelijke oorzaken
Een visgraatdiagram is een hulpmiddel voor het analyseren van oorzaak en gevolg. Dit diagram is bedacht door de Japanse hoogleraar Ishikawa. Het wordt daarom ook wel het 'Ishikawadiagram' genoemd.
Visgraatdiagram
Een goed visgraatdiagram geeft een overzicht van alle factoren die een rol spelen bij het bereiken van de verbeterdoelstelling. Ook de onderlinge afhankelijkheid tussen de factoren komt tot uitdrukking.
...
Het maken van een visgraatdiagram dat betrekking heeft op een verbeterproject, pak je als volgt aan:
(1) Een teamlidschrijft het geformuleerde verbeterdoel in trefwoorden rechts van een horizontale lange pijl. Ook kan hier het probleem worden genoteerd of alleen het symptoom, 'de pijn in de buik'.
(2) Bepaal daarna gezamenlijk de belangrijkste categorieën van oorzaken, de hoofdoorzaken. Dit kunnen zijn:
- Methode: alle voorgeschreven handelswijzen en instructies, inclusief de wijze waarop het werk wordt georganiseerd.
- Middelen: onder andere de werkomgeving en gebruikte apparatuur of machines.
- Materiaal: de inhoud van de processen zelf, halffabrikaten in bewerking, inclusief de input, de informatiestroom en de materiaalstroom.
- Medewerkers: iedereen die met het verlenen van een bepaalde dienst te maken heeft.
- Klant: zowel intern als extern.
- Omgeving: de markt, de concurrentie en de wetgeving.
De inhoud van de categorieën kun je ruim interpreteren. Ook kun je, afhankelijk van de verbeterdoelstelling, de categorieën veranderen. Wees echter wel voorzichtig met het bedenken van varianten. De eerste vier genoemde categorieën, de 'vier M's', passen in vrijwel elke situatie. Verdere uitsplitsing is op dit niveau meestal niet nodig. De precisering gebeurt vanzelf door de zijpijlen die tijdens het brainstormen ontstaan.
Het gaat er niet zozeer om welke categorieën je gebruikt, maar dat je categorieën onderscheidt. Anders zou je wel eens in een onoverzichtelijke chaos van oorzaken terecht kunnen komen.
(3) Om de beurt noemt elk teamlid een mogelijke oorzaak waarom in het verleden de verbeterdoelstelling niet is gehaald. Ieder zegt tevens onder welke categorie die oorzaak moet worden opgeschreven.
Onder elke genoemde mogelijke oorzaak kunnen dus weer hiervan afgeleide subfactoren worden gezet. Kortom, het team bedenkt alle mogelijke oorzaken door middel van brainstormen. Met behulp van het visgraatdiagram kun je de oorzaken gestructureerd opschrijven, en de hoofdoorzaken van de bijzaken scheiden. De manier van denken kan bevorderend wereken op het creatieve denkproces. Laat je niet beperken door redeneringen, dat komt later wel. Factoren waar je alleen nooit opgekomen zou zijn, komen nu boven water.
Zie ook:
