In het boek 'Voor de verandering' geeft Joep Brinkman een overzicht van de belangrijkste vormen van weerstand tegen verandering:

Gelijk blijven geeft zekerheid zowel voor de betrokkene als voor anderen. Verandering kan daarentegen bedreigend werken. Daarom zijn mensen als het ware gewapend tegen invloeden van buiten, en bestaat er weerstand tegen verandering.

De kracht van weerstand tegen verandering verschilt van mens tot mens, van situatie tot situatie, en van tijd tot tijd. Wie - in een bepaalde situatie of op een bepaald moment - moeite heeft om bij wijze van spreken zijn persoonlijkheid bij elkaar te houden, zal niet bereid zijn (echt) te veranderen. Hij zal elke inbreuk op zijn psychosociale evenwicht als bedreigend ervaren, en schermt zich daarvoor dan ook af. De beschermingsmethoden waarvan het 'ego' (= ik) zich bedient, worden afweermechanismen of verdedigingsmechanismen genoemd. Daarmee proberen mensen bedreiging onschadelijk te maken. Eigenlijk gaat elke niet-oppervlakkige verandering wel met afweer gepaard. We bespreken de belangrijkste mechanismen ervan

1. Rationalisatie: het bedenken van 'rationele' argumenten om een situatie of beslissing (achteraf) te rechtvaardigen. Ook al betekent 'rationeel' verstandelijk, dat betekent nog niet dat rationalisatie ook verstandig is. Rationalisatie helpt bij het beter aanvaardbaar maken van een genomen beslissing of een bestaande situatie.

2. Verdringing: het wegstoppen van bedreigende of negatieve gevoelens. Je dekt ze af met en dikke laag en laat ze niet meer bij jezelf toe. Het is altijd akelig en eng om gevoelens als angst, woede en verdriet te ervaren (...) Als gevolg daarvan hebben we de neiging ze uit het bewustzijn weg te houden.

3. Ontkenning: vorm van verdringing die zo ver gaat dat het feitelijk bestaan van een bedreigende of vervelende situatie actief wordt tegengesproken of genegeerd. (...) Het is begrijpelijk, en vanuit het oogpunt van zelfbehoud soms zelfs heel nuttig, een ondraaglijke situatie af en toe te ontvluchten door die te ontkennen.

4. Agressie: buiten verhouding kwaad worden als het psychisch evenwicht wordt bedreigd. Agressie kan zich richten op degene die het evenwicht verstoort, maar ook op iets of iemand anders.

5. Verschuiving: negatieve gevoelens uiten tegen iemand (of iets) anders dan op wie ze eigenlijk gericht zijn.

6. Vermijding: het zoveel mogelijk ontlopen van situaties die bedreigend zijn.

7. Overdekking door het tegendeel: bedreigende gevoelens verbergen door ze te overschreeuwen met een uiting van het tegengestelde gevoel.

8. Projectie: eigen gevoelens of problemen aan een ander toeschrijven.

9. Regressie: terugval naar eerder, meestal meer kinderlijk gedrag. Door te regrediëren verval je in een vroeger stadium van je ontwikkeling waardoor je minder of geen verantwoordelijkheid meer lijkt te hoeven dragen.

10. Diskwalificatie: het verdacht maken van iets of, vooral, van iemand. Degene die wordt gediskwalificeerd, raakt monddood en is dus ongevaarlijk.

Bron: Voor de verandering, een praktische inleiding in de agogische theorie, Joep Brinkman