Volgens systeemdenker en onderwijsgoeroe Jan Jutten is een mindmap één van de visuele hulpmiddelen die gebruik kan worden bij het denken in systemen. Hij beschrijft in het artikel Systeemdenken in de klas - werken met mind maps de essentie van mind maps en geeft een stappenplan voor het maken van een mind map:

Wat is een mind map?
Een mind map is een krachtige grafische techniek die een beroep doet op de vele mogelijkheden van onze hersenen. Het is een eenvoudige manier om informatie op te roepen uit en op te slaan in onze hersenen. Mind maps kunnen worden toegepast bij vele aspecten van het leven. Het is een effectieve en leuke manier om leerprocessen te verbeteren, om aantekeningen te maken, om informatie te structureren en op nieuwe ideeën komen.

Mind maps bestaan uit combinaties van woorden, kleuren, lijnen en afbeeldingen (foto’s, tekeningen, pictogrammen, e.d.). Een mind map is een soort kaart buiten je hoofd over wat er gaande is in je hoofd! Ze kunnen ons erg helpen:
- om niet alleen details maar tegelijkertijd ook het totaalbeeld te zien (één van de belangrijkste doelstellingen van systeemdenken)
- om een grote hoeveelheid informatie op een overzichtelijke manier weer te geven, erover te praten en te onthouden
- om creatief te denken over problemen en oplossingen
- om onze tijd efficiënt te benutten
- om ons beter te concentreren op de inhoud
- om ons denken te structureren
- om meer plezier en betrokkenheid bij leren te hebben

Kortom: mind maps zijn prachtige hulpmiddelen bij het leren!!

De werking van mind maps
De belangrijkste reden dat mind maps in het algemeen erg effectief zijn, is dat ze nauw aansluiten bij de manier waarop onze hersenen werken. We weten daar de laatste jaren steeds meer over. Eén van de dingen die hersenonderzoek heeft opgeleverd is het feit, dat onze hersenen bij het leren niet werken met “lijstjes”, maar in de vorm van spinnen: samenhangen in de grote hoeveelheid informatie die ze te verwerken krijgen. In feite doet een mind map niets anders.

In het algemeen is het handig om de volgende vijf stappen te volgen:

1. Maak gebruik van papier zonder lijnen, stiften van diverse diktes, kleurpotloden, wasco en markeerstiften. Leg het vel papier horizontaal. Zorg dat er voldoende ruimte is om te tekenen, te plakken en te schrijven.

2. Midden op het papier maken we een tekening of plakken we een afbeelding van het onderwerp waar deze mind map over gaat. Maak deze tekening door middel van kleur en vorm opvallend, sprekend.

3. Vanuit de tekening in het midden trekken we enkele gekleurde lijnen naar buiten. Eén lijn loopt naar één belangrijk onderdeel (Buzan noemt ze the basic ordening ideas). Het is handig om elke lijn een eigen kleur te geven. De lijnen in de buurt van het centrum maken we dikker en golvender dan de verdere vertakkingen. Zorg ervoor dat deze hoofdlijnen ongeveer even lang zijn.

4. Geef elk onderdeel vervolgens een naam. Zet de woorden op de lijn, zodat alle belangrijke woorden in de mind map met een gekleurde lijn onderstreept zijn. Maak er een tekening bij of plak er illustraties bij. Wees creatief, maak er iets bijzonders van.

5. Vanuit de uiteinden van deze lijnen kunnen vervolgens weer nieuwe lijnen worden getrokken. Deze lijnen worden steeds dunner. Vergelijk het met de takken van een boom. Je kunt nu dezelfde werkwijze toepassen als in stap 4: de woorden op de lijn, afbeeldingen op het einde. Naarmate we verder naar buiten werken, worden ook de woorden en de tekeningen kleiner.

Bron: Systeemdenken in de klas - werken met mind maps, Jan Jutten