Poka Yoka (poh-kah yoh-keh) betekent letterlijk 'het voorkomen van fouten'. Het is een samenvoeging van de twee Japanse woorden: 'yokeru' (vermijden) en 'poka' (onbedoelde fout). Het Poka Yoke-concept is bedacht door Shigeo Shingo als onderdeel van het Toyota Production System (TPS). Shingo sprak oorspronkelijk over Baka-Yoke wat 'foolproofing' betekent, maar paste in later de term aan.

Het doel van Poka Yoke is om het proces zodanig te ontwerpen dat fouten direct ontdekt en gecorrigeerd kunnen worden, waarbij defects dus bij de bron worden aangepakt. In het ideale geval zorgt Poka Yoka voor omstandigheden waarbij het niet mogelijk is om een fout te maken (preventie). Als dit niet helemaal voorkomen kan worden, is Poka Yoke gericht op het zo snel mogelijk ontdekken van fouten.

Poka Yoka is vooral een filosofie dat het goed is om iets direct goed te doen, maar dat het nog beter is om ervoor te zorgen dat je het niet verkeerd kan doen. Binnen het voortbrengingsproces zijn er vier momenten waarop je een fout kunt signaleren:

1. Preventie: voordat een defect het proces in gaat.

2. Defect valt op in het proces: vóór het voltooien van de processtap.

3. Defect valt op bij eindcontrole: voordat de klant het defect heeft waargenomen.

4. Klant signaleert het defect.

Des te eerder je een defect ontdekt in het proces hoe lager de kosten zullen zijn om het defect te elimineren. Dit principe staat ook wel bekend als de 1-10-100 regel die luidt dat als een product of dienst met een fout wordt doorgegeven aan de volgende schakel in het voortbrengingsproces, de kosten om deze fout te corrigeren stijgen met een factor 10.

Poka Yoke wordt gebruikt om fouten/defecten tijdens het voortbrengingsproces te voorkomen, zodat een product defectvrij geleverd kan worden. Binnen Poka Yoke zijn er twee methoden om fouten te voorkomen:

1. Foutpreventie: Voorkomen van fouten (mistake prevention): nadruk ligt op preventie, het voorkomen fouten door het proces minder complex te maken of door controles in te bouwen in het proces (controlerende Poka Yoke) en het zo onmogelijk te maken om een fout te maken (incl. het gebruik maken van checklist als onderdeel van het proces).

2. Foutdetectie: reactieve benadering door controle/waarschuwing (signalerende Poka Yoke). Het zo snel mogelijk signaleren van fouten, zodat je kunt voorkomen dat de fout wordt doorgegeven (mistake proofing). Zodra de fout is gedetecteerd, zijn er twee mogelijkheden: (a) het proces stoppen zodat het onmogelijk is om verder te gaan, óf (b) - als dit niet kan - een waarschuwingssignaal (alarm, visuele feedback) geven, zodat medewerkers de fout kunnen herstellen. Het detecteren van een fout, veronderstelt een of andere automatische of handmatige vorm van controle, bijvoorbeeld door te meten/wegen, of gebruik te maken van een checklist.

Voorbeelden van Poka Yokes zijn de simkaart in een mobiele telefoon of een lijnstop. Een lijnstop is een goed voorbeeld van een controlerende Poka Yoke (foutpreventie). Een Andon die gaat branden bij een abnormaliteit is een voorbeeld van een waarschuwende Pokayoke (foutdetectie).